‘Bewijs dat je nergens mee weg kunt komen’

Als twee inspecteurs van de Arbeidsinspectie vrijdagavond tijdens het eten een restaurant in Groningen binnenkomen en zich voorstellen, roept een medewerker van het bedrijf meteen iets naar twee jongens die op een bankje in de lobby zitten. De inspecteurs begrijpen niet wat hij zegt. Maar de jongens vertrekken onmiddellijk. Daar worden ze opgevangen door twee medewerkers van de immigratiepolitie. Ze willen weten wie de kinderen zijn, wat ze daar doen en waar ze vandaan komen. Zij verblijven in een opvangcentrum voor alleenstaande minderjarigen in Groningen. Ze vroegen om eten, zeggen ze.

De inspecteurs geloven het niet. Ze denken dat de jongens illegale leveringen doen voor het restaurant. Ze dragen dure sneakers en draadloze koptelefoons in hun oren. De agenten weten dat ze dit niet kunnen betalen met hun verblijfsvergoeding in het asiel. Maar ze werden niet op heterdaad betrapt. “Deze keer hebben ze gewonnen”, zegt een van de inspecteurs.

De regio biedt kansen voor criminaliteit

Sinds vorig jaar levert de gemeente Groningen extra inspanningen om ondermijnende criminaliteit tegen te gaan. Ook werkt de gemeente aan een regionaal interventieteam dat controles gaat uitvoeren. Dat team zou later dit jaar moeten starten. De afdeling Openbare Orde en Veiligheid is uitgebreid en de gemeente organiseert meer bestuurlijke controles, zoals deze vrijdagavondinspectie, die sinds september in voorbereiding is. Dit is de eerste gezamenlijke oefening van de Arbeidsinspectie, de Vreemdelingenpolitie, de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit en het UWV.

Uit twee rapporten van onderzoekers Edward van der Torre en Pieter Tops over ondermijning in de stad Groningen en in de regio, (Groningen Stages En Ondermijning in Ommeland) laat zien dat de provincie criminelen veel kansen biedt. De regio Groningen vanwege de anonimiteit, havens, bedrijventerreinen, goedkoop vastgoed en beschikbare loodsen. De stad biedt een breed scala aan eetgelegenheden, waarvan sommige 24/7 open zijn, winkels, evenementen, universiteiten en hogescholen en betaald voetbal. Dit maakt de stad aantrekkelijk en volgens onderzoekers is de criminaliteit minder opvallend.

De restaurantsector is kwetsbaar voor het faciliteren van de georganiseerde misdaad, het plegen van strafbare feiten en het gebruik als dekmantel voor witwaspraktijken. Daarom controleert de gemeente aanstaande vrijdag restaurants en afhaalrestaurants. Het gaat specifiek om Aziatische restaurants. In de stad Groningen zijn deze de laatste tijd toegenomen. Er zijn zes Aziatische restaurants in één straat in het centrum. De stad telt momenteel in totaal tachtig Aziatische restaurantgelegenheden. Daarom wil de gemeente zicht krijgen op de restaurants en controleert samen met de Arbeidsinspectie, de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, het UWV en de politie in vier teams zonder voorafgaande kennisgeving acht locaties. Er doen ongeveer vijftig inspecteurs en politieagenten mee.

Een extra reden om Aziatische restaurants te bezoeken is dat de Arbeidsinspectie in 2022 rapporteerde over ernstige achterstanden, mensenhandel en tewerkstelling van illegale immigranten in Aziatische restaurants. De inspectie heeft signalen ontvangen over enkele restaurants in Groningen, sommige ondergaan een tweede inspectie en andere zijn er één willekeurig steekproef. De inspectie wordt bewust op vrijdagavond, rond etenstijd, in prime time uitgevoerd. “Anders is er niets te zien”, zegt een inspecteur van de arbeidsinspectie.

Het restaurant waar de twee jongens snel wegslopen, werd vorig jaar al bezocht tijdens een inspectie van voedselbezorgers. Dan was er nog een jongen van 15 die als bezorger werkte, wat niet mag. Inspecteurs zien steeds vaker jonge kinderen aan het werk als bezorger. Vaak krijgen ze heel weinig betaald. “Je realiseert je dat er heel weinig bezorgers zijn en daarom worden ze steeds jonger. Vorige week had ik er eentje, twaalf jaar oud, om 23.30 uur ‘s avonds”, zegt een inspecteur.

Tijdens de controle komen er nauwelijks meer bezorgers bij het restaurant. De vier elektrische fietsen blijven ongebruikt op de stoep staan. “We hebben waarschijnlijk allemaal ge-sms’t en gebeld”, vermoedt de agent. Een medewerker van de arbeidsinspectie waarschuwde alle teams vooraf al om niet op elkaar te wachten en direct naar de volgende locatie te gaan. ‘Ik denk dat als we in de stad zijn, het nieuws dat we bekijken zich als een lopend vuurtje verspreidt. Laten we denken aan de controle van vorig jaar bij de voedselbezorgers, toen er na een uur geen bezorgers meer op straat stonden.”

Zolderkamer

De 15-jarige blijkt er niet meer te werken, maar de inspectie brengt iets heel anders aan het licht. Boven het restaurant blijkt een kamer te zijn met een bed. Volgens de eigenaar slaapt de kok daar af en toe in het weekend. De kok zegt dat hij er sinds 2020 slaapt. De gemeente gaat nu onderzoeken of de eigenaar een verblijfsvergunning heeft boven het restaurant of dat de kok er illegaal verblijft.

De restaurantinspectie duurt langer dan verwacht. Het is onduidelijk hoeveel bezorgers er aan het werk zijn. Daarom bekijken de inspecteurs ook de camerabeelden van de zaak. “We hebben maar één kans om het goed te doen”, zegt een medewerker van de Arbeidsinspectie.

Het tweede restaurant dat het team bezoekt is een groot etablissement met veel medewerkers. Inspecteurs scannen de ID’s van het personeel en controleren de tijdregistratie van de eigenaar. De koppels die aan het eten zijn, worden verrast door de bezoekers. De eigenaar houdt niet van een inspectie op een drukke avond, maar begrijpt dat het wel moet gebeuren. Hij laat alle documenten zien, heeft een applicatie op zijn telefoon waarmee hij bonnetjes bijhoudt en gegevens van zijn accountant doorgeeft aan de inspectie. “We doen ons best”, zegt hij. De inspecteur: “Dat zie ik ook. Akkoord.”

muizenuitwerpselen

Ondertussen wordt aan de andere kant van de stad een ander team geconfronteerd met een heel andere situatie. De keuken van een afhaalrestaurant is zo vies dat controleurs van de Voedsel- en Warenautoriteit besluiten de zaak per direct te sluiten. In de keuken vinden ze muizenpoep, open flesjes satésaus liggen op de grond en de stekker hangt nog aan een draad aan de muur. Het is vies, maar de inspecteurs zijn wel wat gewend. “Een keer stonden we in een keuken, midden in de zomer, het was dertig graden en er hing een Pekingeend boven het toilet”, vertelt een man die dit werk al jaren doet.

Als alle inspecties achter de rug zijn en de teams elkaar in de late namiddag weer ontmoeten in de gemeente, worden ervaringen uitgewisseld. De inkomsten van een avond inzien? Twee gevallen van kinderarbeid; drie gevallen van overtreding van de Employment of Foreigners Act, waarbij mensen uit landen buiten de Europese Unie werken zonder de juiste toestemming; een restaurant waar werknemers buitensporige uren werken; een mogelijk illegale slaapplek en een branddeur die niet geopend kan worden. Naast de geregistreerde overtredingen levert zo’n belangrijke inspectie de gemeente nog veel meer op, zegt een ambtenaar. “Wij willen laten zien dat wij het belangrijk vinden dat de regels gerespecteerd worden en dat wij als overheid samen optreden. En hier kom je niet mee weg.”

Delen





E-mail de redacteur