‘Niet halen stikstofdeadlines leidt tot nieuwe rechtszaken’

De enorme opgave die het verbeteren van de natuur en het milieu in Nederland met zich meebrengt, is te vergelijken met een bekend Engels raadsel: Hoe eet je een olifant? “Het antwoord is uiteraard: stap voor stap en stap voor stap”, aldus een analyse van provinciale plannen om het platteland aan te pakken.

Alle nationale doelen op het gebied van natuur, stikstof, klimaat en water samen zijn binnen tien jaar feitelijk onhaalbaar, zo luidt de stellige conclusie van het rapport van het Planbureau voor de Leefomgeving, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Wageningen Universiteit en het ingenieursbureau. bedrijf Deltares.

‘Krachtig pakket aan maatregelen’

Het halveren van de stikstofuitstoot in 2035 vereist bijvoorbeeld een “vergaand pakket aan maatregelen” in de technologie-intensieve landbouw, een extensiever landgebruik en een verminderde veehouderij. De natuur- en waterkwaliteitsdoelstellingen roepen op tot minder gebruik van meststoffen en een verhoging van het grondwaterpeil met “honderdduizenden hectares”, dit laatste om bijvoorbeeld verdroging te voorkomen of de uitstoot van broeikasgassen uit roestige veenweiden te verminderen. Om de natuur beschermd te houden is een “grootschalige uitbreiding van leefgebieden” noodzakelijk, zowel in natuurgebieden als in landbouwgebieden.

Het gaat om complexe ingrepen in het landschap die de medewerking van de huidige landgebruikers vergen en gevoelig liggen voor sommige politieke partijen. Volgens de onderzoekers is het halen van dergelijke doelstellingen vóór deadlines als 2027 (Europese Kaderrichtlijn Water) of 2035 (Wet Stikstofreductie en Natuurverbetering) niet plausibel. “De taak is dus erg groot en zal veel tijd vergen”, aldus het rapport.

Politiek en bestuurlijk is de focus op het platteland gestagneerd. Het vertrekkende kabinet heeft hiervoor een fonds van 24,3 miljard euro gecreëerd, maar het is niet duidelijk of dit door de Eerste Kamer wordt goedgekeurd. Volgens de kostenramingen van de provincies zou er nog veel meer geld nodig zijn: in totaal zo’n 58 miljard euro. En de vormende partijen PVV en BBB zijn vooral kritisch over landbouwhervormingen en natuurherstel.

Wat gebeurt er als Nederland deze deadlines niet haalt? Als het om stikstof gaat, zijn er op de lange termijn nieuwe soorten eisen te verwachten, benadrukt auteur Daan Boezeman van het PBL. “De rechtszaken draaien nu vooral om: er is een nieuwe activiteit waarbij stikstof vrijkomt, mag dat wel of niet? Maar het uitfaseren van de uitstoot tegen respectievelijk 2025, 2030 en 2035 zijn verplichtingen die voortvloeien uit de wetgeving. Binnenkort kunnen mensen ook naar de rechter stappen en zeggen: de Nederlandse overheid doet te weinig aan stikstof.”

Voor de Europese Commissie is het moeilijker om sancties tegen Nederland op te leggen, aldus Boezeman: “Er wordt vaak gezegd: als de waterkwaliteit in 2027 niet goed is, zal Brussel die opleggen. Aan de andere kant zullen bijna alle lidstaten deze richtlijn niet naleven. In theorie kan de Europese Commissie alle lidstaten in gebreke stellen, of ze kunnen tot overeenstemming komen en zeggen: we zullen meer tijd nemen om het water te verbeteren.”

Voor sommige richtlijnen voor natuur en milieu geldt in ieder geval geen deadline. “Nederland moet zich bijvoorbeeld houden aan de Europese Vogelrichtlijn en de Habitatrichtlijn om soorten te beschermen, maar daar is geen einddatum aan verbonden, dat is een open deadline.”

Afgezien van de juridische en politiek-bestuurlijke perikelen, is het vooral slecht voor het platteland als Nederland de doelstellingen niet haalt. De natuur, stikstof, klimaat en water zullen waarschijnlijk niet verslechteren en iets verbeteren, maar alles zal veel langzamer gaan dan verwacht, denkt Boezeman. “Het lijkt keer op keer haalbaar om afspraken te maken over abstracte doelstellingen: waar willen we heen met de natuur en het milieu? Dat doet niet zoveel pijn. Maar het vaststellen van concrete maatregelen binnen een haalbare termijn is iets anders.”

Delen





E-mail de redacteur