Een nieuw molecuul uit het Noorden als wapen tegen oude ziekten. Zo betreedt een Gronings bedrijf zijn weg in de wereld van ‘big pharma’

In weinig sectoren spatten er miljarden tegen de stopcontacten zoals in de farmaceutische industrie. Als een medicijn wordt goedgekeurd om op de markt te komen, komt de patenthouder tussenbeide. Maar voordat dat gebeurt, moeten er vele miljoenen worden geïnvesteerd in de verschillende fasen van ontwikkeling en onderzoek. Dit betekent dat de ontwikkeling van geneesmiddelen vrijwel uitsluitend het jachtgebied is geworden van een kleine groep extreem rijke spelers, zoals Johnson & Johnson, Pfizer en Novo Nordisk.

Er is één uitzondering. Het biotechnologiebedrijf Sulfateq is gevestigd aan de Admiraal de Ruyterlaan in Groningen, in een onopvallend gebouw waar onderhoud geen prioriteit heeft. Er is ook nuchterheid vanbinnen. “Een duur gebouw geneest geen patiënten”, luidt het gezegde van directeur Kees van der Graaf. “Er wordt in deze branche al genoeg geld uitgegeven aan maatpakken.”

Betalen

Na jarenlang nadenken, testen en betalen staan ​​Van der Graaf en zijn team bij Sulfateq met één voet (of in ieder geval hun grote teen) in de internationale apotheekdeur. Dit is het medicijn dat hij en zijn collega Guido Krenning (wetenschappelijk directeur) SUL-238 noemden. De letters vertegenwoordigen de naam van uw bedrijf en de cijfers vertegenwoordigen het aantal pogingen dat is ondernomen om uw uitvinding het gewenste effect te geven.

Sinds 2011 hebben ze het gevoel iets heel bijzonders in handen te hebben. Pas nu willen ze hun verhaal prijsgeven, omdat het na jaren van (verplicht) onderzoek op dieren eindelijk op mensen getest kan worden. Dit deel van het onderzoek (bekend als fase 1) zal plaatsvinden in Turkije; We zullen hier later meer over praten. Het goede nieuws, zegt Van der Graaf, is dat een week na de start alle proefpersonen nog steeds in goede gezondheid verkeren.

Het slechte nieuws: slechts 7 procent van de medicijnen in deze fase haalt de eindstreep. “Dit zijn algemene percentages”, zegt Van der Graaf. “Ik denk dat onze kansen op succes veel groter zijn, juist omdat we heel klein zijn en onze deelname heel groot.”

Ongeacht de uitkomst is iedereen in de branche het erover eens dat Sulfateq iets speciaals doet met SUL-238. Het komt niet vaak voor dat een bedrijf uit Noord-Holland fase 1 van geneesmiddelenonderzoek bereikt. “Wat onze ontdekking uniek maakt voor onze regio is dat we een nieuw molecuul hebben gecreëerd”, zegt Krenning. “We gaan niet verder met iets dat al bestond, maar creëren iets compleet nieuws.”

Mijlpaal

Sulfateq heeft de krachten gebundeld met het laboratorium Ofichem in Ter Apel, dat SUL-238 kan produceren. Weite Oldenziel, directeur van medicijnfabrikant Ofichem BV, herinnert zich geen soortgelijke poging in de regio. “Het bijzondere is dat een MKB-bedrijf uit Groningen dit kan doen”, zegt Oldenziel. Ook dr. Maarten van Roosmalen (Rijksuniversiteit Groningen en UMCG) noemt het feit dat Sulfateq fase 1 heeft bereikt ‘een mooie mijlpaal’. ‘Dit betekent dat er al veel voorbereidend werk is gedaan en dat alle’ is het medicijn veilig en effectief, tenminste bij dieren.”

De grote vraag is hoe dit allemaal begon. ‘We wilden op een andere manier naar de ontwikkeling van medicijnen kijken’, zegt Van der Graaf. “Deze industrie is vaak probleemgestuurd. Simpel gezegd: er is een ziekte en we zoeken naar een oplossing in de vorm van medicijnen. “Wij hebben het anders gedaan, kijkend naar hoe de natuur dingen oplost en of dat vertaald kan worden naar de situatie van mensen.”

Dat is waar hoogleraar farmacologie Rob Henning (Rijksuniversiteit Groningen en UMCG) in beeld komt. Een van zijn expertisegebieden is de winterslaap bij dieren. Dieren die dit doen, zoals slaapmuizen, grondeekhoorns en hamsters, kunnen hun lichaamstemperatuur tot enkele graden boven nul verlagen en hun stofwisseling stopzetten. Eens in de paar dagen verhogen ze hun temperatuur kortstondig naar 37 graden en verlagen deze vervolgens weer.

Revitaliseer cellen

Mensen kunnen dat niet. Als je temperatuur daalt en vervolgens weer stijgt, gaan je cellen kapot omdat ze geen zuurstof meer krijgen en verandert je energiebalans. Veranderingen in cellen veroorzaken chronische ziekten zoals de ziekte van Alzheimer. Die cellen zijn als het ware afgekoeld. Van der Graaf: “Wat zou er gebeuren als we stoffen, chemicaliën, zouden vinden die ervoor zorgen dat gekoelde cellen niet kapot gaan bij verhitting?”

Dat is waar Krenning, tevens universitair docent bij het UMCG, mee aan de slag ging. Menselijke cellen laten groeien en chemische componenten toevoegen (gebaseerd op onderzoek naar winterslaap en energiehuishouding bij zoogdieren) en kijken wanneer de cel overleeft. Poging 138 was een succes. “Dus kijk: wat kan ik er nog meer aan toevoegen zodat nog meer cellen overleven? Je gaat het molecuul optimaliseren”, zegt Krenning.

Het heeft aanleiding gegeven tot SUL-238, een medicijn dat volgens de ontdekkers het potentieel heeft om menselijke cellen nieuw leven in te blazen. Bij dieren werkt het in ieder geval, zo blijkt uit zogenaamd preklinisch onderzoek. Het is getest op hamsters, muizen, ratten en varkens met verschillende aandoeningen. Op basis hiervan denkt Sulfateq een medicijn te hebben dat bij mensen kan werken tegen de ziekte van Alzheimer, hartfalen, diabetes type 2 en nierfalen.

Shit

“Toen begonnen de problemen”, zegt Van der Graaf. “En dat heet de farmaceutische industrie. Je bent bezig, je ontdekt dingen en als je iets hebt waar je verder mee wilt, dan begint de kassa te rinkelen.” Dat wil zeggen: de kassa’s van anderen. “Je moet extreem hoge kosten betalen om je medicijn kans van slagen te geven. Je moet aan zoveel zaken voldoen en patenten kopen, dat het lastig is om als bedrijf te overleven.” Het is de reden dat veel startende bedrijven die zijn opgericht om een ​​nieuw medicijn te ontwikkelen, worden opgekocht door de grote bedrijven in de farmaceutische sector.

Van der Graaf zette echter door omdat hij gelooft dat de investering (van enkele miljoenen) uiteindelijk zal worden verdubbeld. Het heeft de afgelopen elf jaar de ontwikkeling van SUL-238 gefinancierd met zijn andere winstgevende ondernemingen (zie kader). Hij ontving ook subsidies. Sulfateq kon het niet laten om het project met anderen te delen. Ofichem BV uit Ter Apel is daar één van, net als het Turkse farmaceutische bedrijf GEN Ilac.

Sulfateq verkocht de licentie aan dat bedrijf om onderzoek te doen naar het effect van SUL-238 op Alzheimerpatiënten. Ook in Turkije is, na goedkeuring door het Turkse ministerie van Volksgezondheid, de fase 1-studie gestart bij een groep gezonde drugstesters. Deze fase moet uitwijzen of het veilig is om de medicatie in te nemen. Spannend, zegt Van der Graaf. “Aan de andere kant heb ik er het volste vertrouwen in.”

Alle rechten

Als deze groep vrijwilligers gezond blijft, zou begin volgend jaar fase 2 kunnen beginnen, waarin de werking getest kan worden bij een geselecteerde groep alzheimerpatiënten. Tegelijkertijd kunnen er ook tests worden gestart bij patiënten met nierfalen en hartfalen.

Sulfateq bezit nog steeds alle rechten op dit deel van de rechten. Als dit ook de juiste resultaten oplevert, zou in 2026 fase 3 kunnen beginnen, waarin het medicijn bij veel grotere groepen patiënten wordt getest. De vroegste, in 2028, zal de goedkeuring zijn van de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) en het Europese Geneesmiddelenbureau (EMA) voor vergunning voor het in de handel brengen.