‘We lopen allemaal risico bij een dergelijke aanval’

Is het een nucleaire gevechtssatelliet van Vladimir Poetin of is het een nieuw wapen waarmee doelen of mensen op aarde vanuit de ruimte kunnen worden aangevallen? Woordvoerder van de Amerikaanse Nationale Veiligheidsraad, John Kirby, maakte het nieuws vorige week bekend en zei dat Joe Biden op de hoogte is. De Amerikaanse president zou zijn staf hebben opgedragen om “direct diplomatiek contact met Rusland” te onderhouden vanwege de nieuwe dreiging.

Volgens voormalig luchtmachtkolonel en hoogleraar militaire wetenschappen aan de Universiteit Leiden, Frans Osinga, experimenteerden de Russen en Amerikanen tijdens de Koude Oorlog al met anti-satellietwapens, waaronder een explosie in de ruimte.

Dit laatste zou niet voor herhaling vatbaar zijn. Volgens Osinga is dit niet alleen in strijd met internationale ruimtevaartverdragen, maar bestaat er ook een grote kans dat de Russen ook hun eigen satellieten en communicatieapparatuur met splinters zullen treffen. “Je zult waarschijnlijk ook een enorme elektromagnetische impuls krijgen, die steden over de hele wereld zal beïnvloeden.”

Krachtbron

Een waarschijnlijker scenario is dat de Russen een aanvalsatelliet de ruimte in willen lanceren met een kernenergiebron. Volgens Osinga zou hierdoor veel energie kunnen worden opgewekt, waarna een elektromagnetische puls specifiek op de satelliet van de tegenstander zou kunnen worden afgevuurd.

“Als de Russen echt zo’n anti-satellietwapen hebben ontwikkeld, moeten we serieus analyseren wat ze ermee kunnen doen, omdat onze economie draait op satellietcommunicatie. Denk aan internet, denk aan alle containervaart die volledig op GPS draait. In die zin is het een achilleshiel van het Westen. Overigens ook uit China en Rusland.”

Dick Zandee, defensiespecialist bij Instituut Clingendael, betwijfelt of een zeer nauwkeurig doel in de ruimte kan worden bereikt zonder bijkomende schade te veroorzaken aan de naar schatting drieduizend actieve satellieten die momenteel in een baan om de aarde draaien.

“Er is tegenwoordig veel activiteit daar. Bij een dergelijke aanval zouden zelfs de kleinste fragmenten destructieve projectielen worden voor andere satellieten vanwege de snelheid waarmee ze vliegen. De schade is niet te overzien en een groot deel van de huidige communicatiesatellieten is niet militair, maar commercieel. Laten we eens denken aan Starlink van Elon Musk en opkomende landen als India en Brazilië, die ook hun satellieten de ruimte in hebben gestuurd en er steeds meer van afhankelijk zijn. “Iedereen loopt risico op zo’n aanval.”

Een nucleair ruimtewapen zou ook een relatief dure methode van ruimteoorlogvoering zijn, zei Zandee. Omdat een kernwapen niet eeuwig kan worden gebruikt, verslijten de nucleaire componenten. “Je kunt het niet zomaar uit de ruimte halen en upgraden.”

Race in de ruimte

Volgens Zandee en Osinga past een Russische satellietjager in het verhaal van de ruimtewedloop Dat gebeurt al een tijdje tussen de grote militaire machten. Dat was ook de reden waarom de Amerikanen destijds opschepten over Star Wars en waarom er een speciaal Space Command in het leven werd geroepen. China heeft al met ruimtewapens op zijn eigen satellieten geschoten om de rest van de wereld te laten zien waartoe het technisch in staat is. Osinga vermoedt dat er “iets ernstigs aan de hand is” en dat dit naar buiten is gebracht om “het gevoel van urgentie” te vergroten.

De vraag blijft waarom nu. “We leven in een tijd van desinformatie. Dit nieuws heeft mogelijk politieke bedoelingen”, zegt Zandee. “Een paar jaar geleden brak het nieuws over de nieuwe Tsirkon, de hypersonische raketten van Poetin. Blijkbaar zijn er een of twee gebruikt voor het testen. Poetin zei destijds ook dat hij een kruisraket had die de wereld rond kon vliegen. Wij hebben daar niets van gezien. Alles is moeilijk uit te leggen.”

Het was voorspelbaar dat Moskou boos reageerde op de onthulling van Kirby. De woordvoerder van het Kremlin beschouwde de aankondiging van Kirby als een goedkope truc om het aarzelende Amerikaanse Congres bang te maken om aan te dringen op uitgestelde militaire hulp aan Oekraïne. NAVO-secretaris-generaal Jens Stoltenberg weigerde commentaar te geven op het Amerikaanse nieuws. Anderen zijn ook terughoudend.