Opinie | Zeker nu is een parlementair kabinet de slimste optie

Na de verkiezingen van 22 november 2023 werd al snel duidelijk dat het ook dit keer een grote opgave wordt om een ​​nieuw kabinet te vormen. Hoewel de (centrum)rechtse partijen (PVV, VVD, NSC en BBB) aanspraak kunnen maken op een ruime meerderheid in de Tweede Kamer, bestaat er weinig belangstelling voor het vormen van een regeringscoalitie met de PVV van Geert Wilders.

De VVD distantieerde zich direct van een dergelijke coalitie en stelde dat zij alleen een minderheidskabinet wilde tolereren. Vervolgens wilde de NSC een rechts kabinet ook alleen op afstand tolereren. Dit zou betekenen dat het genoemde minderheidskabinet feitelijk zou bestaan ​​uit een smalle basis van PVV en BBB met aanvaardbare steun van de andere twee, een in de praktijk niet haalbare optie.

spraakverwarring

Tijdens het formatiedebat op woensdag 14 februari stelden verschillende fractieleiders vervolgens het alternatief van een “buitenparlementair kabinet” voor; Omtzigt had deze optie al genoemd. Partijleiders maakten niet duidelijk wat zo’n buitenparlementair kabinet precies zou inhouden. Voor zover ze gingen, gaven ze allemaal hun eigen vage beschrijving. Dit resulteerde in een taalverwarring in Babylon. Informant Putters gaat nu uitzoeken wat een buitenparlementair kabinet is. Al met al was het opleidingsdebat een nogal gênant schouwspel dat niet goed was voor het vertrouwen in de politiek.

Het concept van een ‘buitenparlementair kabinet’ is echter niet uit het niets ontstaan. In een verder verleden heeft Nederland herhaaldelijk zo’n buitenparlementair kabinet gehad. De term wordt traditioneel gebruikt voor een nieuw kabinet dat wordt gevormd zonder intensieve deelname van de facties en hun presidenten aan de vorming van een nieuwe regeringscoalitie.

Lees ook
Tolerantie met één of meer partners of buitenparlementair? Trainingsmogelijkheden

De term buitenparlementair kabinet staat tegenover de term parlementair kabinet. Het is goed om te beseffen dat ieder kabinet in Nederland moet kunnen rekenen op voldoende steun van een parlementaire meerderheid. Als dit draagvlak ontbreekt, kan het kabinet bij zijn eerste optreden in de Tweede Kamer worden afgezet. Dit laatste gebeurde bij het vijfde kabinet Colijn (1939), dat buiten de Tweede Kamer werd gevormd en direct werd bestraft.

In de praktijk bestaat er sinds de jaren zestig een tendens dat parlementaire fracties en vooral hun fractieleiders nauw betrokken zijn bij de vorming van een nieuw kabinet. Ze sluiten een gedetailleerd regeerakkoord, maken afspraken over de verdeling van de portefeuilles en selecteren hun politieke vertegenwoordigers voor ministeriële posities. De politieke leiders van de regerende coalitie zitten doorgaans in het kabinet. Conform de goede Nederlandse opleidingspraktijk is er dan sprake van de vorming van een parlementair kabinet.

Den-Uyl-kabinet

Maar er zijn ook andere opties uit een verder verleden. Als de fracties een dergelijke nauwe samenwerking om politieke redenen niet wenselijk achten, kunnen zij besluiten om geen regeerakkoord te sluiten en ook de vorming van een nieuw kabinet grotendeels over te laten aan een trainer, meestal de toekomstige premier, die dan de leiding neemt. gezamenlijk en onafhankelijk. een eigen regeringsprogramma ontwikkelen met verschillende kandidaten voor ministers uit de partijen van de toekomstige regeringscoalitie. Zo ontstonden vóór de Tweede Wereldoorlog meerdere kabinetten, maar ook het naoorlogse kabinet De Quay (1959-1963) en, met een beetje goede wil, het kabinet Den Uyl (1973-1977).

De afgelopen decennia zijn we in Nederland gekoppeld aan parlementaire kabinetten met gedetailleerde regeerakkoorden en nauwe samenwerking tussen kabinet en regeringsfracties, maar het alternatief van een buitenparlementair kabinet is niet denkbeeldig. Dat is de reden waarom de conceptenverwarring van de afgelopen week niet adequaat kan worden verklaard. Men had het fenomeen van de buitenparlementaire kabinetten wat beter kunnen interpreteren.

Al met al was het opleidingsdebat een nogal gênant schouwspel.

De vraag is echter of de vorming van een dergelijk buitenparlementair kabinet verstandig is. Allereerst valt te betwijfelen of het wenselijk is dat de mogelijke formatie en toekomstige premier Geert Wilders zelfstandig een regeringsprogramma opstelt met meerdere ministerskandidaten, terwijl de fracties van het gekozen parlement aan de zijlijn blijven staan. Of is het de bedoeling dat partijleiders eerst programmatisch gaan onderhandelen? Maar wat is het verschil met de huidige praktijk van een regulier parlementair kabinet? En hoe zit het met de verkiezing van ministerskandidaten? Zijn partijen als de PVV en de BBB in staat kandidaten voor te dragen die capabel genoeg zijn om zelfstandig een regeringsprogramma op te stellen? Kortom, het is zeer de vraag of onder de huidige politieke omstandigheden de vorming van een buitenparlementair kabinet het overwegen waard is.

behoorlijk onstabiel

Verder is het belangrijk om te beseffen dat deze buitenparlementaire kabinetten vaak behoorlijk instabiel zijn door een gebrek aan samenwerking met regeringsfracties in het parlement. Er dreigt al snel een kabinetscrisis als er zo’n zwakke basis is om het kabinet te steunen.

Om deze reden is het raadzaam om niet terug te keren naar de oude ‘extreme’ praktijk van buitenparlementaire kabinetten, althans in dit stadium van hun vorming. Bovendien heeft het weinig zin om te doen alsof er een buitenparlementair kabinet wordt gevormd, terwijl er in werkelijkheid een gewoon parlementair kabinet wordt gevormd. Dit leidt alleen maar tot nog meer verwarring en onbegrip.

Het is goed om te beseffen dat een parlementair kabinet ook gebaseerd kan zijn op een bondig regeerakkoord, dat niet noodzakelijk restrictief is maar de fracties veel vrijheid en onafhankelijkheid laat. En met zo’n kabinet kunnen politieke leiders gerust in de Kamer blijven.

Misschien is de vorming van een parlementair minderheidskabinet met slechts aanvaardbare steun van de NSC op dit moment de meest realistische eerste optie.

Delen





E-mail de redacteur