Wat zal er gebeuren na de dood van Navalny? ‘Poetin is echt doodsbang dat stille protesten een lawine-effect kunnen veroorzaken’

In Rusland zijn ruim 400 mensen gearresteerd tijdens demonstraties ter ondersteuning van oppositieleider Alexei Navalny, die vrijdag in hechtenis overleed. “Door bloemen naar Navalny te brengen laat Poetin zien hoe bang hij is voor zijn volk”, zegt Rusland-expert Ria Laenen (KU Leuven).

Maarten Rabaey18 februari 202418.00 uur

Volgens Ria Laenen (KU Leuven) past de dood van Alexei Navalny (47), als gevolg van ontberingen in onmenselijke gevangenschap, in het rijtje van politieke moorden op oppositiefiguren, zoals onderzoeksjournalist Anna Politkovskaja (2006) en Boris Nemtsov (2015). ). “Net als zij is Navalny een direct slachtoffer van het Poetin-regime”, zegt hij.

Wat betekende Navalny voor de huidige Russische samenleving?

“Of ze hem nu steunden of niet, er zijn veel Russen die naar zijn boodschappen hebben geluisterd dat het land wordt geregeerd door een bende kleptocraten. Door middel van feitelijk onderzoek maakte Navalny de Russen bewust van diepgewortelde corruptie bij de overheid, misschien wel een van de grootste zwakheden van het Poetin-regime. “Als alle Russen wisten wat Navalny deed, zou er een volksrevolutie kunnen uitbreken.”

“Dat zie ik niet zo snel gebeuren. We weten niet met welk enthousiasme hun sociale netwerken in Rusland nog steeds zullen worden gevolgd. Niet alle Russen kenden hem noodzakelijkerwijs in gelijke mate. Een groot deel van het publiek dat hun kanalen volgde, was ook westers. Maar een gevangengenomen Navalny betekende ook iets voor het anti-Poetin-kamp. Zelfs vanaf zijn mobiele telefoon kon hij mensen inspireren met zijn cynische humor via videoboodschappen.”

Hoe reageren de Russen nu op zijn dood?

“We zien twee reacties. We zien mensen geschokt en verdrietig. Een deel van deze groep heeft nu de moed om dit in het openbaar te herdenken, bijvoorbeeld door bloemen te leggen bij monumenten. Dan is er natuurlijk ook nog de meerderheid van de Russen, die feitelijk al jaren apathisch alles verdragen wat er van het Poetin-regime komt. “Ze bewaren hun stilzwijgen.”

Zou zijn dood aanleiding kunnen geven tot massamobilisatie tegen de herverkiezing van Poetin in maart of vreest u vooral repressie?

“We zien nu al de eerste tekenen van repressie. Dit weekend zijn er al honderden arrestaties geweest. Let ook op hoe de veiligheidsdiensten systematisch de bloemen weghalen. Je ziet iets typisch voor Poetins politiestaat: dat hij vreselijk bang is voor zijn eigen volk. Want wat kunnen een paar boeketten bloemen doen?

“Poetin is echt doodsbang dat stille protesten een lawine-effect kunnen veroorzaken dat de stabiliteit van zijn regime bedreigt. Toch zie ik het nog niet zo snel zo snel gaan. Alles is in het werk gesteld om elk protest te onderdrukken.”

Zijn vrouw Yulia Navalnaya reageerde heel heftig toen ze het vreselijke nieuws voor de camera’s hoorde. Zal hij zijn rol als oppositieleider kunnen vervullen?

“Helemaal alleen zal ze zijn plaats niet kunnen innemen. Tegelijkertijd moeten we niet onderschatten hoe sterk het team dat Navalny ondersteunde was, waarvan zij een belangrijk onderdeel is. Ze zullen de dood van Navalny zeker niet als een eindpunt zien, integendeel. “Ze zullen alleen maar vastbeslotener zijn om het werk van hun anticorruptiestichting voort te zetten.”

“Trouwens, vrijdag zag je niet alleen Yulia Navalnaya met ongelooflijke kracht reageren, maar ook de vrouwen van andere politieke gevangenen, zoals Evgenia, de vrouw van Vladimir Kara-Murza. De Wit-Russische oppositieleidster Svetlana Tichanovskaja past ook in dat rijtje. “Ik denk dat we nu van deze trieste ontwikkeling moeten profiteren om meer aandacht te besteden aan andere Navalny’s in Rusland en Wit-Rusland, die misschien hun eigen bescheiden pogingen ondernemen om op kleinere schaal de naald in het Poetin-systeem te bewegen.”

Kan de dood van Navalny de oppositie verenigen?

“Verdeeldheid is al tientallen jaren een hardnekkig probleem voor de Russische oppositie. Dat kunnen we niet negeren. We zien echter dat veel oppositieleden, waarvan we weten dat ze een wezenlijk andere lijn volgden dan Navalny, hem vandaag de dag veel respect tonen. Ik vrees echter dat dit niet zal leiden tot een grote oppositiecoalitie. Zelfs met de beste wil van de wereld zijn er praktisch te veel obstakels. Veel van deze mensen zitten in de gevangenis of in het buitenland.”

Kan zijn tegenstander Boris Nadezjdin, die oppositiekandidaat wilde zijn voor de verkiezingen van maart maar door Poetin werd gediskwalificeerd, nu een grotere oppositierol spelen?

“Ik denk dat Nadezdjin vooral een publiek aanspreekt dat iedereen steunt die opkomt tegen Poetin of de oorlog in Oekraïne. “Ik betwijfel of Nadezdjin hetzelfde charisma en hetzelfde strategische communicatietalent heeft als Navalny.”

Navalny was het baken van de Russische oppositie tegen het Westen. Op wie richten we ons nu?

“Er zal bredere steun nodig zijn voor Russische burgers die zich er op hun eigen manier tegen verzetten. Allereerst denk ik dat het belangrijkste nu is om dit te vertalen in steun voor Oekraïne. Zolang Rusland daar overwinningen blijft behalen, kunnen we weinig doen tegen het regime van Poetin. Dit is ook in ons eigen veiligheidsbelang. “Laat de dood van Navalny een nieuwe wake-up call zijn over hoe wreed het Russische regime is.”