Dijkgraaf: Studentenselectie moet eerlijker

De selectie van populaire cursussen kan ongelijkheid van kansen creëren. Universiteiten en hogescholen moeten meer doen om dit te voorkomen, zegt demissionair minister Dijkgraaf. Selectie wordt in de toekomst nog belangrijker, hoopt hij.

Er is al jaren kritiek op de selectie van beroepen met een beperkt aantal studieplekken. Studenten die als eersten in hun familie naar de universiteit gaan, maar ook laatkomers en studenten met een migratieachtergrond, zouden een kleinere kans hebben om toegelaten te worden.

In je eentje

De opleidingen die zij selecteren doen simpelweg wat de strekking was van een uiterst kritisch rapport van de onderwijsinspectie van een jaar geleden. Ze bedenken hun selectieprocedures ‘op zichzelf en naar eigen goeddunken, en zonder consensus over hoe eerlijke en effectieve selectie eruit moet zien’. De minister moest er iets aan doen.

Dijkgraaf stuurt vandaag een brief naar de Tweede Kamer waarin hij instellingen oproept om de kansenongelijkheid terug te dringen. Hij hoopt bijvoorbeeld dat er bij cursussen vaker gebruik zal worden gemaakt van de loterij. Als ze blijven selecteren op geschiktheid, moeten ze hun kennis hierop beter toepassen.

Schaduwonderwijs

De minister is fel gekant tegen ‘parallel education’: trainingen voor selectieprocedures die niet iedereen zich kan veroorloven. “Selectie moet zich richten op de kwaliteiten en vaardigheden van de toekomstige student, niet op de omvang van de portemonnee van ouders.”

Om “vooringenomenheid” te voorkomen, moedigt u opleidingen aan om selectie-instrumenten te gebruiken die niet “trainbaar” zijn. Waarom schrijven kandidaten hun motivatiebrief niet op de training in plaats van thuis? Want daar wordt de één niet geholpen en de ander wel. Volgens hem zouden ook testen op locatie en samenwerken een verbetering zijn.

Tot slot vindt Dijkgraaf dat instellingen betere informatie moeten geven over hun selectieprocedures. Dit zou toekomstige studenten die het allemaal een beetje eng vinden, de aanzet kunnen geven om mee te doen.

Toekomst

De selectie beperkt uiteraard de toegankelijkheid van de cursussen; Het belangrijkste is dat het zorgvuldig gebeurt. Bovendien zal de overheid in de toekomst wellicht scherper moeten bepalen welke studiemogelijkheden jongeren kunnen volgen.

Dijkgraaf keert terug naar de toekomstverkenning die hij heeft gedaan. Hoe kan het hoger onderwijs bijdragen aan allerlei maatschappelijke uitdagingen, zoals vergrijzing en tekorten op de arbeidsmarkt? Volgens hem kan de selectie hierop invloed uitoefenen.

Het geeft geen strikt advies, maar wijst wel op ‘overwegingen’, zoals meer begeleiding en minder studiekeuzevrijheid. Hij doet hier onderzoek naar. Het idee is dat studenten vaker terechtkomen in studies die de samenleving als geheel ten goede komen.

VWO-leerlingen gaan naar het HBO

Het kan zelfs zijn dat je met een vwo-diploma niet meer naar de universiteit kunt. “Hogescholen willen in de toekomst selectief meer vwo-studenten aantrekken en universiteiten willen het aantal studenten stabiliseren door selectief te groeien en te krimpen.”

Misschien moet de overheid weer meer invloed krijgen op de selectie, meent hij. Momenteel zijn opleidingen zelf verantwoordelijk voor hun eigen selectie, maar dit heeft voor- en nadelen. Het is immers “een terugkerende vraag of selectie het geschikte middel is om opleidingsplaatsen te verdelen.” De loting zou eerlijker kunnen zijn.

Preferentieel beleid

En er zijn meer sociale problemen bij betrokken. ‘Segregatie speelt nog steeds een rol in het onderwijs; Jongeren met verschillende achtergronden ontmoeten elkaar steeds minder op school of in opleiding.’ Dan rijst de kwestie van positieve discriminatie: misschien zou preferentieel beleid een rol moeten spelen bij de selectie. Of zoals Dijkgraaf het verwoordt: het onderwijs kan in de toekomst ‘bepaalde toekomstige studenten meer kansen bieden dan andere groepen tijdens de overstap naar het hbo en wetenschappelijk onderwijs’.

Maar Dijkgraaf is extravert en wil daar geen beslissingen over nemen. “Het is aan het volgende kabinet om de maatschappelijke taak van de instellingen verder te versterken en een visie te hebben op bovengenoemde uitdagingen.”