De verstrekking van overheidsinformatie liep verdere vertraging op en de wettelijke termijn werd ruimschoots overschreden

Dat blijkt uit een onderzoek dat het Instituut voor Sociale Innovatie, de Universiteit van Amsterdam en de Open State Foundation dinsdag presenteerde over de omgang met informatieverzoeken door de overheid. Met de inwerkingtreding van de Wet Open Overheid in 2022, de opvolger van de Wet openbaarheid van bestuur, de Wet openbaarheid van bestuur, had dit soepeler moeten verlopen, maar dat blijkt niet het geval te zijn.

Gemiddeld duurde het vorig jaar 172 dagen voordat er op een informatieverzoek van burgers, journalisten, verdedigers of bedrijven werd gereageerd. Dit is vijf dagen meer dan een jaar eerder en ruim vier keer langer dan de maximaal toegestane wettelijke termijn van 42 dagen. In 2021 waren nog eens 161 dagen nodig. Dit ondanks maatschappelijke aandacht voor een nieuwe bestuurscultuur, met een transparante overheid. De onderzoekers hebben hun onderzoek afgerond. bladeren op de weg is vernoemd naar een ander hardnekkig Nederlands probleem met vertragingen.

Grote verschillen

De verschillen tussen ministeries zijn groot. Het ministerie van OCW is het snelst in het verwerken van informatieverzoeken, met een gemiddelde van 91 dagen. Het ministerie van Financiën is degene die er het langst over doet, 239 dagen. Volgens directeur Serv Wiemers van de Open State Foundation (Open State, een ngo die strijdt voor een transparant bestuur) is de financiële sector ‘voornamelijk bezig met zichzelf en minder met de buitenwereld’.

Dit in tegenstelling tot OCW, dat volgens onderzoekers transparantie serieus neemt en als voorbeeld kan dienen voor andere departementen. Volgens Wiemers ontstaat er een groeiende kloof tussen bestuurders en ambtenaren die het tijdig verstrekken van informatie essentieel vinden voor de democratie, en een groep die de benodigde transparantie en bijbehorende regels lastig vindt en op het laatste moment bedenkt.

Het aantal Woo-aanvragen steeg vorig jaar van 1.125 naar 1.762. Met name het Ministerie van Landbouw, Natuur en Visserij (LNV) trok de aandacht vanwege twijfels over de veehouders en de stikstofuitstoot. Net als vorig jaar werd 83 procent van de informatieverzoeken te laat verwerkt. In Groot-Brittannië wordt volgens onderzoekers op tijd gereageerd op tussen de 80 en 90 procent van de verzoeken. ‘Een open overheid verdient het vertrouwen van de burger. Met deze cijfers zal het heel moeilijk zijn om het vertrouwen terug te winnen”, zegt Open State-directeur Wiemers. “Politici moeten dit als een prioriteit beschouwen.”

Er is leiderschap nodig

De Nederlandse ministeries wijzen in hun verdediging regelmatig op de grote hoeveelheid werk die de aanvragen met zich meebrengen en de complexiteit van het vinden van de gevraagde documenten. Volgens Guido Enthoven van het Instituut voor Sociale Innovatie vergt het verminderen van de werkdruk en het verbeteren van de informatievoorziening ‘leiderschap’ van ministers en bestuurders.

In de praktijk zou er dus sneller met aanvragers besproken moeten worden om te bespreken wat de vragen precies zijn. Het zou ook nuttig zijn om het aantal initialen dat vereist is voordat informatie kan worden gepubliceerd, te verminderen. Hetzelfde geldt voor een actievere verspreiding van informatie over kwesties van maatschappelijk belang.

Donderdag debatteert de Tweede Kamer over de Wet Open Overheid.