Een ‘spannende week’ in Den Haag, maar voor wie precies? En waarom?

Het is “spannend”, “de druk” is groot. Met elk woord dat premier Dick Schoof eerder deze week zei over de asielplannen van zijn kabinet, droeg hij bij aan de sfeer van crisis die al weken in de politiek in Den Haag heerst. En het zal vrijwel zeker komende vrijdag ontploffen, en dan zal het kabinet vallen of verdwijnen, omdat er een compromis wordt bedacht over de noodasielwet. Schoof besloot zelf dat het deze vrijdag moest zijn.

Voor wie is Den Haag spannend? En waarom?

de premier

Misschien hangt het er wel grotendeels van af voor Dick Schoof. Als er een oplossing komt die zowel de PVV, die een noodwet wil, als de NSC, die geen noodwet wil, tevreden stelt, zal hij de redder van zijn kabinet zijn. Schoof bracht PVV-leider Geert Wilders en Nicolien van Vroonhoven van de NSC samen aan tafel. “Aan mijn tafel”, benadrukt Schoof zelf. Hij heeft iets te bewijzen. De afgelopen weken begint hij te zeggen dat hij het hoofd van dit kabinet is, en daarmee bedoelt hij dat hij de toon van Wilders en de andere fractieleiders van de coalitie niet volgt. In deze crisis kan het bewijzen dat dit het geval is. Schoof belt al weken met de leiders van de partijen PVV, VVD, NSC en BBB, omdat hij zag dat Marjolein Faber, minister van Asiel en Migratie namens de PVV, niet tot overeenstemming kon komen. Ook zag hij dat zijn kabinet in de Senaat onvoldoende steun zou krijgen voor een noodwet. Er moest iets gebeuren.

Als het kabinet deze week valt, gaat Dick Schoof de politieke geschiedenis in als een machteloze premier die zelfs met vier rechtse partijen in een kabinet niet kon bereiken wat ze alle vier wilden: de migratie beperken.

PVV

Nog maar een paar weken geleden was het Geert Wilders die een crisis voorspelde. Als de noodasielwet niet wordt goedgekeurd, kan zijn partij, zo zei hij, niets meer met dit kabinet te maken hebben. Zijn boodschap was: noodwet of niets. De bedoeling van een noodwet staat in het hoofdakkoord en Wilders had niet ‘de ruggengraat van een banaan’. Als je zonder noodwet tot een compromis komt, zul je moeten uitleggen wat voor ruggengraat je hebt. Daarom wil je er iets voor terug. Maak je kiezers duidelijk wat je voor hen krijgt.

Al kan hij er niet omheen dat zijn eigen minister, Marjolein Faber, over wie hij al weken bewonderende berichten op X publiceert, niet heeft kunnen waarmaken wat zij had beloofd.

Als het kabinet valt, denkt Wilders misschien: wat kan er met mij gebeuren? De PVV staat sinds de verkiezingen van vorig jaar consistent hoog in de peilingen. Maar als er nieuwe verkiezingen komen, is het niet zeker dat er genoeg partijen zullen zijn die naast de PVV willen regeren. Dit kabinet zou zijn laatste kans kunnen zijn. En deelname aan de regering geeft hem status onder andere radicaal-rechtse leiders in Europa, dat weet hij.

VVD

Als het misgaat, komt er een nieuw kabinet voor asiel en migratie. Een nachtmerrie voor de VVD en lijsttrekker Dilan Yesilgöz. Bij Rutte IV had de VVD nog het idee: met ‘linkse’ partijen als D66 en de ChristenUnie is er niets aan asiel en migratie te doen. Maar de kiezers beloonden de VVD niet na de val van het kabinet. De PVV won, nadat Yesilgöz zelf de mogelijkheid openliet dat de VVD ook samen met de PVV zou kunnen regeren. Ik dacht toen nog: met de VVD als meerderheidspartij. Dat zal ze niet meer aannemen. Bij de val van het kabinet zal zijn partij direct moeten beslissen: is regeren met de PVV nog een optie? Als u nee zegt, moet u binnen een jaar uitleggen waarom u zo zeker weet dat het niet kan.

Yesilgöz roept al langer dat PVV-minister Faber moet opschieten, en hoewel Faber al lang geleden is gestopt met deelname aan de asielonderhandelingen, blijft Yesilgöz haar noemen. Dinsdagmiddag zei hij: “Ik weet niet wat Faber wel of niet doet.” Dat Nederland maanden heeft moeten wachten op plannen vindt hij te veel. Als de onderhandelingen vrijdag mislukken, kan dat leiden tot kritiek op de PVV: zij maakt haar grote beloften niet waar.

Als er echter overeenstemming wordt bereikt, kan de VVD aantonen dat de nieuwe maatregelen strenger zijn dan bij andere partijen mogelijk zou zijn geweest. Ook om zijn eigen achterban ervan te overtuigen dat het niet voor niets was dat de VVD zich bij de PVV in het kabinet voegde; Die verkiezingen blijven voor sommige kiezers ingewikkeld. Het zou de VVD ten goede komen als de problematiek van asiel en migratie snel naar de achtergrond zou verdwijnen. Door hier aandacht aan te besteden wordt de PVV alleen maar groter. Niet de VVD.

NSC

Je zou kunnen denken: als er één partij is die geen belang heeft bij de val van het kabinet en nieuwe verkiezingen, dan is het wel de NSC. Volgens peilingen beschikt de NSC met twintig zetels in de Tweede Kamer over zo’n vier zetels. Maar denkt de NSC er nog steeds hetzelfde over als de oprichter van die partij, Pieter Omtzigt, die al weken thuis zit? Het is niet zeker dat zijn fractie in het Huis van Afgevaardigden wil dat hij terugkeert als leider, maar het is ook nog niet zeker dat Omtzigt buitenspel zal staan. Misschien vindt hij het aantrekkelijk om na de verkiezingen met een kleine fractie in de oppositie te zitten.

Tijdens de kabinetsformatie heeft de NSC de noodasielwet aanvaard, waardoor de Tweede en Eerste Kamer voorlopig geen inspraak hebben over de asielmaatregelen. Uiteindelijk had Omtzigt in de tekst van de raamovereenkomst opgenomen dat een dergelijke wet een ‘ondersteunende motivatie’ zou hebben. De gedachte bij andere coalitiepartijen was destijds: oké, als Pieter dit zo belangrijk vindt, waarom dan niet? Maar juist die twee woorden hebben de sfeer van crisis in Den Haag veroorzaakt. Als de noodwet geen wettelijke basis kan hebben, en dat lijkt onmogelijk, moet de NSC dat ook niet toestaan. De NSC zou die wet liever niet meer hebben.

BBB

De partij van Caroline van der Plas speelt geen grote rol in deze crisis. BBB steunt het standpunt van Wilders: afspraak is afspraak en de noodwet was afspraak. Al lijkt het erop dat niet alle BBB’ers daar hetzelfde over denken NRC Kamerlid Arie Griffioen stelde vorige week dat er wat hem betreft geen sprake is van een asielcrisis en dat een noodwet dus niet nodig is. Wat de partijleiding niet beviel. BBB heeft al lange tijd geen belangstelling voor asiel- en migratievraagstukken, omdat ook daar wordt onderkend dat dit alleen maar ten goede komt aan de PVV.

Als er een akkoord wordt bereikt, zal de BBB daar vrijwel zeker geen ophef over maken. Van der Plas wilde dit meubel heel graag, BBB wil niet dat het valt. Het is al lastig genoeg om te krijgen wat de partij wil op het gebied van de landbouw bij de coalitiepartijen VVD en NSC. Nu er andere partijen in de oppositie zitten, lijkt dat volkomen onmogelijk.

Nogmaals de premier

Wat eerder deze week opvalt: Dick Schoof weet niet zeker of de onderhandelingen vrijdag echt rond zullen zijn. Hij zegt dat dit “het doel” is, het is “eigenlijk de bedoeling”. Als uitstel en dus nog langere onderhandelingen nodig zouden zijn, zal het zijn eigen deadline niet halen. Dat is niet erg doorslaggevend. Het houdt uw kast drijvend, in ieder geval tot na de herfstvakantie.

delen





E-mail de redacteur