Amsterdam wil al bijna twee eeuwen een brug over het IJ bouwen: korte terugblik

De binnenstad van Amsterdam telt 280 bruggen, van de monumentale Blauwbrug over de Amstel tot de intieme Melkvrouwenbrug over de Brouwersgracht. Als de hele gemeente wordt ingenomen, komt dat neer op 1.900.

Maar in Nederland, wereldberoemd om zijn waterwerken, heeft er nooit een stadsbrug over het IJ bestaan. Op 9 juli maakte de gemeente trots bekend dat de financiën voor een ‘permanente rivierverbinding tussen het Noorden en de rest van de stad’ rond waren. Kosten: 300 miljoen.

Tenslotte komt de Oostbrug, een fiets- en voetgangersbrug die in het noorden begint bij het Hamerkwartier en de stad op het KNSM-eiland in het oosten bereikt, bij het Azartplein. Vanaf daar is het vier kilometer naar het Centraal Station. De brug meet 1,2 kilometer en overbrugt zevenhonderd meter IJ-water.

Het Noorden groeit snel. Tijdens de spitsuren kunnen de veerboten het aantal passagiers nauwelijks aan. Daarom is een brug noodzakelijk. Maar niet alleen nu: een brug is al ruim twee eeuwen essentieel om van Amsterdam een ​​echte stad op het water te maken. Kijk eens naar Rotterdam en haar bruggen: de elegante Erasmusbrug, de stoere spoorbrug De Hef (niet meer in gebruik) en de Willemsbrug. En Amsterdam? De bouw van de Oostbrug staat gepland voor 2031 en de brug moet op zijn vroegst in 2034 klaar zijn.

Stenen brug

Zeker als we er een paar jaar bij optellen, wie weet wordt het wel het jaar 2039. Dit is precies twee eeuwen nadat aannemer Tijmon Kater uit Monnickendam het eerste idee kreeg voor een stenen brug die zou beginnen bij de eeuwenoude Haringpakkersstoren, een fort in hoek met Singel en eindigt in Tolhuis. Ondanks alle lof Algemeen Handelsblad waarin in 1839 sprake was van “veiligheid voor iedereen” en “juweel voor de stad”, was het gemeentebestuur fel gekant, aangezien “het noordelijke gebied vrijwel geen bevolking heeft”.

De gemeente, mede gesteund door Rijkswaterstaat, handhaafde hardnekkig deze bruuske houding tegenover iedere vorm van verbinding tussen de IJ-oevers. In je prachtige boek Zo dichtbij Amsterdam schrijft journalist en noorderling Jan Donkers over de ‘Stad’ (met een hoofdletter) die Noord met ‘dédain’ als ‘stiefkind’ behandelt. In de loop van de tijd ontstonden er grootse plannen om van Amsterdam weer ‘die stad aan het water’ te maken: boog- en spiraalbruggen, scheepvaartroutes, drijvende veerboten langs kabels en meer. Er was ook nog de Javabrug, maar die is nu door de ene vertraging na de andere stilletjes overleden.

De visionair Jan Galman

Er was een visionair die bijna tweehonderd jaar geleden van de stad aan het IJ een echte rivierstad had kunnen maken: de aannemer en ingenieur Jan Galman (1807-1891). Amsterdamse liefhebbers zitten nog steeds vol van deze plannen. zelfgemaakte man die het trouwe stadsbestuur ruim dertig jaar lang met talloze ideeën bombardeerde. Hij ontwikkelde hangbruggen, draaibruggen en in 1857 zijn beroemdste brug, geïnspireerd op de Londense Tower Bridge. Galman streefde naar wat de stad verwierp: het Noorden als integraal onderdeel van Amsterdam.

De solide en utopische IJ-brug begint bij het met bomen omzoomde Damrak, een brede, charmante boulevard. Langs de toegangswegen tekende hij pakhuizen en bedrijfswoningen en in het centrum een ​​mobiel gedeelte voor maritiem transport. Land op de Over-Ice Bank nabij Tolhuis. Cees Nooteboom schrijft over deze droombrug Nooit in Nederland gebouwd dat vliegt “naar het hart van Amsterdam met de rust van het meesterschot.”

Maar toen was het 1889: het Centraal Station werd precies gebouwd op de plek waar Galman zijn brug ontwierp. Het station isoleerde, als een blinde muur, de stad van wat er het meest essentieel voor was: water. Laten we nog eens in de geest van Galman denken: laten we ons voorstellen dat als zijn ideaal werkelijkheid was geworden, Amsterdam en het Noorden een heel andere stad zouden zijn geweest, een rivierstad met het IJ als hart, zonder al die eeuwen van bruggenbouw.

Delen





E-mail de redacteur