Het Post- en Telecommunicatiemuseum in Den Haag is nu feitelijk gesloten

In het weekend van 29 en 30 juni 2024 is het Beeld & Geluid museum in Den Haag, voormalig COMM, voor de laatste keer geopend. Twee dagen lang werd 95 jaar post- en telecommunicatiegeschiedenis feestelijk herdacht in wat in 1929 begon als het Nederlands Postmuseum.

Sterker nog, het COMM (Communicatiemuseum) sloot in juli 2019 zijn deuren aan de Zeestraat in Den Haag. Dit was toen de nieuwe, moderne naam van wat oorspronkelijk het Nederlands Postmuseum was, dat zich richtte op de geschiedenis van de post en telecommunicatie van de PTT. Wanbeheer veroorzaakte de ineenstorting van het beroemde museum.

Gelukkig werd het museum overgenomen door het Instituut voor Beeld en Geluid, het voormalige Omroepmuseum in Hilversum. Een logische aanwinst, want er zijn veel overeenkomsten op het gebied van communicatie en de rol van de media. Maar ook Beeld & Geluid kon ondanks tal van initiatieven het tij niet keren, omdat de coronaperiode niet bepaald hielp om de locatie nieuw elan te geven, naast stijgende kosten als huur en energie. Jammer, want in het museum kun je een paar uurtjes rustig wandelen en de invloed van communicatie op jezelf en op de samenleving ervaren. Zowel in het verleden, heden als (mogelijk) in de toekomst.

De wortels van COMM gaan terug tot het Nederlandsche Postmuseum (1929-1989), dat later het PTT Museum werd genoemd (1989-1999) en vervolgens werd voortgezet als het Museum van Communicatie (1999-2016). Het centrale onderwerp was de geschiedenis van post en telecommunicatie. Maar na de privatisering van de PTT in KPN in 1989 kwam de situatie tot stilstand.

internettijdperk

Onder leiding van toenmalig directeur Tobias Walraven werd gekozen voor een bredere aanpak: communicatie, om ook aan te sluiten bij het internettijdperk. En het ontwerp werd interactiever en meer gericht op kinderen. Het betekende het einde van de beroemde postzegelverzameling, die in het Koninklijk Archief terechtkwam. Ook de wetenschappelijke functie van het museum verdween deels.

Maar ook de opvolger van het Museum voor Communicatie kampte met tegenvallende bezoekersaantallen. Daarnaast kreeg regisseur Walraven kritiek nadat het journalistencollectief Follow The Money onthulde dat hij exorbitante bedragen declareerde en bedrijven contracteerde waar hij zelf bij betrokken was. Walraven stapte naar voren. COMM zocht een uitweg via een samenwerking met het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid. Maar deze reddingslijn bracht uiteindelijk geen soelaas.

Vaarwel met kracht

Beeld & Geluid wilde de sluiting echter niet onopgemerkt voorbij laten gaan. Het instituut organiseerde eerder al allerlei afscheidsinitiatieven, maar dit weekend staat het museum bol van de activiteiten en extra’s, waaronder een tentoonstelling Mijn eerste smartphone. Op 30 juni vond de officiële sluitingsceremonie plaats en werd de collectie symbolisch verplaatst naar het hoofdkantoor van Beeld en Geluid in Hilversum. Op de laatste dag werd ook een plaquette onthuld voor het monumentale pand aan de Zeestraat.

En het is niet zomaar een collectie, maar een erfgoedarchief van zo’n tachtigduizend voorwerpen, vertelt Anja Tollenaar, curator communicatiecultuur bij Beeld & Geluid. Computers horen daar overigens niet bij. Hoewel de PTT een van de pioniers op het gebied van de informatica was, bijvoorbeeld met de Ptera (PTT Electronic Calculation Machine) uit 1953, heeft het museum nooit computers verzameld. “Dat was de verantwoordelijkheid van andere musea en wetenschappelijke collecties”, legt Tollenaar uit. “De collectie van het museum, van het Nederlandsch Postmuseum tot Beeld & Geluid, heeft altijd objecten (boeken, tijdschriften, posters, grafisch ontwerp, fotografische documentatie etc.) verzameld op het gebied van telecommunicatie en postgeschiedenis.”

Verzameling

Dit betekent niet dat de collectie zeker objecten bevat die verband houden met de computer, zegt Tollenaar. Zo zijn er bijvoorbeeld de experimenten en apparatuur die is geïmplementeerd op het gebied van videotelefonie (Telemix), telefooncentrales (de ontwikkeling naar computerbesturing), de onderdelen van de PRX procescomputer (waar een ingenieur mee heeft gewerkt en deze in Dr. . (Neherlab deed destijds mee als vrijwilliger) en modems, apparatuur en documentatie over internettelefonie.

In een eerder persbericht maakte het instituut bekend dat “deze collectie sinds 2019 eigendom is van Beeld & Geluid en dat het instituut dankzij de fusie voor eeuwig voor deze historische stukken zal zorgen.”

(Update) De originele versie is van vrijdagavond 28 juni (titel: ‘Afgelopen weekend voor het Post- en Telecommunicatiemuseum in Den Haag’) en is bijgewerkt op 1 juli 2024.