Probleemschulden hebben enorme impact: ‘Overheid is grootste schuldeiser’

De problematische schulden van huishoudens laten diepe economische wonden achter in de samenleving. Uit overheidsopdrachtonderzoek van het Nibud, de Hogeschool Utrecht en Panteia blijkt dat problematische schulden de samenleving € 8,5 miljard per jaar kosten. Vooral de overheid heeft een rol te spelen bij het oplossen van dit probleem, zegt schuldenadviseur Jaqueline Zuidweg. “De overheid is de grootste schuldeiser, laten we dat niet vergeten.”

De ‘conservatieve schatting’ die onderzoekers hebben gemaakt van de totale schuldenlast wordt ‘grotendeels doorgegeven aan de samenleving’, beweren ze. Onder de kosten vallen de directe kosten van betrokken partijen, zoals crediteuren, rechters en overheden, maar ook de indirecte kosten die voortvloeien uit problematische schulden. Mensen met schulden ervaren vaak langdurige stress, wat kan leiden tot ziekteverzuim, productiviteitsverlies en hogere zorgkosten.

Het probleem ligt vooral in de keten van betrokken partijen, die vaak teveel naar elkaar wijzen en tegelijkertijd teveel van elkaar afhankelijk zijn. Hoewel het kabinet ambitieuze plannen heeft, laat zij de uitvoering te veel over aan ‘private partijen, onafhankelijke rechters en autonome gemeenten’, wat leidt tot een gebrek aan politieke samenhang. Volgens onderzoekers moet de overheid ook de oorzaken van schulden aanpakken, zoals onvoldoende inkomen, veranderende levensomstandigheden, (structurele) overbestedingen, verslavingen en de huidige consumptiemaatschappij.

monetaire educatie

Zuidweg, directeur van het schuldenadviesbureau Zuidweg & Partners, vindt dat er ook aandacht moet zijn voor educatie op geldgebied. “Je moet leren omgaan met geld en het verankeren in het onderwijs, dat is er niet.” Volgens haar komen problemen bij huishoudens, maar ook bij ondernemers, vooral voort uit levensgebeurtenissen, zoals ‘een scheiding, het wegvallen van een tweede inkomen in het gezin, de plotselinge zorg voor een familielid’. “Dit zijn dingen die ons allemaal in het leven kunnen overkomen, dus het is belangrijk om met geld om te gaan.”

Uit een Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) blijkt dat bijna 9 procent van de Nederlandse huishoudens, oftewel 730.000 huishoudens, kampt met problematische schulden die ze niet kunnen betalen. Ze noemen het een “gemeenschappelijk en hardnekkig probleem” en concluderen dat het huidige en eerdere beleid het probleem niet adequaat aanpakt.