‘Gratis schoolontbijt verkleint kansenongelijkheid’

“Eerst een broodje, dan taal en rekenen.” Met deze motie zorgde de gemeente Rotterdam ervoor dat basisscholen in 2021 gratis ontbijt konden uitdelen. Zeventien scholen in Rotterdam-West, waar zeker 30 procent van de leerlingen uit gezinnen met lage inkomens kwam, deelden uiteindelijk 4.500 ontbijten per week uit. Momenteel loopt een evaluatie van het Rotterdamse ontbijtprogramma.

Als er alleen maar taal en rekenen was bestudeerd, zou de conclusie kunnen zijn: het heeft weinig effect. Hoe dan ook was het lastig om de kleine veranderingen in de cijfers toe te schrijven aan het schoolontbijt. Maar onderzoekers van het Erasmus MC keken niet alleen naar testresultaten en gegevens over sociaal-emotioneel functioneren. Ook spraken ze met ouders, scholen en ‘ouderconsulenten’ die samen met vrijwilligers het ontbijt klaarmaakten of in zakjes uitdeelden. “Dit leidde tot onverwachte effecten die we met kwantitatieve analyses alleen niet zouden hebben gevonden”, zegt onderzoeker Joost Oude Groeniger.

Eerst was er wantrouwen. “Veel ouders waren bang om te worden blootgesteld aan autoriteiten die vervolgens problemen voor hen zouden veroorzaken.” Maar na een tijdje kregen scholen veel vertrouwen met een gratis ontbijt. “Ouders zagen dat hun kinderen er baat bij hadden en waren zelf minder gestresseerd over het ontbijt.” En beetje bij beetje begonnen de kinderen het ontbijt – met volkorenbrood en fruit – als iets normaals te zien.

Contact tussen ouders

Het ontbijtprogramma versterkte het contact tussen ouders, de school kon gezinnen beter ondersteunen en kinderen profiteerden van een beter milieu thuis. “Die verbeterde driehoeksverhouding tussen ouders, kinderen en school was misschien wel het mooiste bijkomstige resultaat”, zegt Oude Groeniger.

Sommige scholen deelden wekelijks een ontbijtpakket uit, wat vooral de druk op gezinnen thuis verlichtte. “Ja, dat ging met schaamte gepaard, je wilt niet dat anderen zien dat je niet rond kunt komen. Maar ouders konden ook met elkaar bespreken wat ze vonden en advies uitwisselen. Uiteindelijk kreeg iedereen te maken met stijgende prijzen.”

Op scholen waar kinderen in de klas ontbijten, hielp dit stigmatisering in de klas te voorkomen. Pesten en uitsluiting nemen af ​​als kinderen samen eten en iedereen hetzelfde eet, zoals ook bleek op de Limburgse scholen waar kinderen te eten krijgen. In Rotterdam fungeert het ontbijt als gelijkmaker. Ook Oude Groeniger denkt aan landen waar kinderen normaal gesproken op school eten: “Schoolmaaltijden verkleinen de kansenongelijkheid.”

Joost Oude Groeniger Het mag niet lijken op een beschavingsoffensief.

Daarom eet Oude Groeniger zelf het liefst in de klas in plaats van in een tasje. “Maar we zagen dat scholen positiever waren over de manier waarop ze hadden gekozen. En zo’n programma werkt het beste als het aansluit bij de behoeften van ouders en scholen.” Want over wantrouwen gesproken: “Gezond eten kan worden aangemoedigd, maar het mag niet aanvoelen als een offensief van de beschaving, alsof het wordt opgelegd door instituties of de levensstijl van de elite.”

Volgens Oude Groeniger wegen de voordelen van het ontbijt ruimschoots op tegen de nadelen. Maar tijdens de gesprekken ontstonden er bezwaren. Door het intensievere contact kregen scholen vaak andere hulpvragen van ouders. “Is dat ook een deel van ons werk?”, zeggen ze. Er is ook druk en een gevoel van hulpeloosheid.” Soms rees de vraag of alle gezinnen echt behoefte hadden aan ontbijt en of dit niet voor een te grote afhankelijkheid zorgde.

Stichting Geloof in de Wijk coördineert het programma en de gemeente betaalt het ontbijt (1,65 euro per kind per dag) totdat de landelijke financiering in 2022 rond is. Minister Carola Schouten (Armoedebeleid, ChristenUnie) kondigde het ontbijt landelijke school aan nadat NRC had geschreven dat in Rotterdam een ​​11-jarige jongen was flauwgevallen van de honger in de klas. Het ministerie betaalt het ontbijt tot eind 2024. Het is onduidelijk of het nieuwe kabinet het programma laat doorgaan of dat de gemeente Rotterdam het weer overneemt.

Het effect van individuele interventies zoals bijvoorbeeld een schoolontbijt op de schoolprestaties, het welzijn en de gezondheid van kinderen is lastig aan te tonen, zegt Oude Groeniger. “Maar als we blindelings focussen op bewezen effectiviteit, verliezen we uit het oog dat succes vaak in een combinatie van maatregelen zit.”

Delen





E-mail de redacteur