Het nieuwe museumpark Vonk in Eindhoven krijgt een biobased museumgebouw

Met de uitbreiding en transformatie van het prehistorische dorp tot Museumpark Vonk krijgt Eindhoven er een bijzonder museumgebouw bij. De opdrachtgever vroeg onder meer studio Marco Vermeulen (SMV) om het gebouw te ontwerpen met zoveel mogelijk biologische materialen, waterhergebruik en natuurlijke ventilatie.

Het Eindhovens Museum ontstond in 2012 uit de fusie van het Kempenland Museum en het Prehistorisch Dorp. Sindsdien ligt de collectie van het Kempenland Museum (zo’n 25.000 objecten) in depot in afwachting van een nieuw onderkomen. Onder de naam Museumpark Vonk gaat het openluchtmuseum een ​​nieuwe fase in, met een nieuw concept en een transformatie van het prehistorische dorp.

Onderdeel van deze transformatie is de realisatie van een museumgebouw, dat ruimte biedt aan een introductietentoonstelling, een tentoonstellingsruimte en een werkplaats. In deze laatste ruimte bouwen bezoekers samen met museummedewerkers structuren die de belangrijkste historische gebeurtenissen in de stad en de regio Eindhoven vertegenwoordigen. Eenmaal voltooid krijgen deze bouwwerken een plek in het museumpark.

Klant met ambitie
De opdrachtgever van het Eindhoven Museum heeft bewust gekozen voor een gebouwontwerp waarbij zoveel mogelijk gebruik wordt gemaakt van biobased materialen, waterhergebruik en natuurlijke ventilatietechnieken, vertelt Marco Vermeulen. Volgens Vermeulen heeft het museum zijn atelier de ontwerpopdracht toegekend vanwege zijn ervaring in de houtbouw en zijn affiniteit met biobased materiaaltoepassingen.

Door het gebruik van biobased materialen ontstaat er een natuurlijke verbinding tussen het nieuwe museumgebouw en de bestaande historische bebouwing van het prehistorische dorp. Materialen als hout en klei, die in het verleden werden gebruikt, worden onder andere met nieuwe technieken opnieuw toegepast.

Het museum wil dat het biobased gebouwontwerp een ‘showcase’ wordt van duurzaam, toekomstbestendig bouwen. Het hoopt het publiek in het algemeen en andere klanten in het bijzonder te inspireren, zegt Ward Rennen, directeur van het Eindhovens Museum. Vroeger gebruikten mensen materialen uit de directe omgeving om hun huizen te bouwen, zegt Rennen: “Met biobased technologie keren we deels terug naar die traditie: een mooi voorbeeld van hoe het verleden ook lessen voor de toekomst bevat.”

Bouwen in het landschap
Het prehistorische dorp ligt in de Genneper Parken, één van de groengebieden van Eindhoven. Als agrarisch historisch-cultuurlandschap biedt het gebied volgens de SMV een terugblik in de tijd. De Genneper Hoeve, de Genneper Watermolen en het Clarissenklooster vertellen een deel van de geschiedenis van de regio.

Het nieuwe museumgebouw staat gepland op de plek waar momenteel een rijschoolopleidingscircuit is gevestigd. Nadat dit circuit naar een andere locatie is verplaatst, kan de huidige asfaltoppervlakte worden omgevormd tot een museumpark en een openbaar ontsluitingspark. De herinrichting van het landschap dateert uit de situatie van ongeveer twee eeuwen geleden en past dus perfect bij het historische karakter van het gebied, legt het architectenbureau uit.

Het museumgebouw ligt daarom loodrecht op de beek, conform de oorspronkelijke verkavelingsstructuur. Het gebouw en het landschap zijn nadrukkelijk samen ontworpen en versterken elkaar, aldus SMV.

Ontwerp
Het museumgebouw maakt zowel qua materiaalgebruik als vorm deel uit van de (nieuwe) groene omgeving. Houten kolommen, houten balken en dwarshouten dakpanelen ondersteunen een daktuin. De balken roteren ten opzichte van elkaar, waardoor het plafondoppervlak een sculpturale dubbele kromming krijgt. Hierdoor ontstaan ​​in de werkplaats en introductieshow hogere ruimtes, terwijl in het restaurant en de kantoren de ruimtes lager en intiemer zijn, aldus SMV.

De dichte delen van de gevel zijn gemaakt van gepigmenteerde hennepkalk, die in lagen wordt aangebracht, als verwijzing naar het lokale bodemprofiel. Tegelijkertijd rijst het gebouw op en komt het los van de grond, zegt Vermeulen. “Het museumgebouw lijkt uit het landschap te zijn gesneden en opgetild. Het toont als het ware de voedingsbodem waarin de regio tot bloei is gekomen.” Het feit dat hennepkalk op hoge punten boven het maaiveld uitsteekt, versterkt dit beeld. Het groendak met inheemse planten en struiken is toegankelijk voor bezoekers en biedt een sfeervol uitzicht.

De binnenmuren van het gebouw zijn gemaakt van gerecycled CLT dat het architectuurbureau ‘oogst’ uit het zogenaamde Biobasecamp, het paviljoen dat SMV ontwierp voor Dutch Design Week 2019. Het Biobasecamp is destijds ontworpen met de bedoeling dat het materiaal gemakkelijk hergebruikt kunnen worden; Bij Vonk krijg je nu een nieuwe app.

Route
Museumbezoekers betreden het gebouw vanaf de parkzijde. Museumfuncties die geen natuurlijk licht nodig hebben, zoals de introductie- en tentoonstellingsruimte, bevinden zich in het midden van het gebouw. Hierdoor bieden alle overige kamers een zo groot mogelijk zicht op de omgeving. De bezoekersrondleiding begint met de introductietentoonstelling, vervolgt met de tentoonstelling en vervolgens de workshop. De introductie, tentoonstellingstijdlijn en workshopinterieur zijn ontworpen door Tinker Imagineers. De werkplaats, waar bezoekers kunnen samenwerken aan ‘prachtige constructies’, opent naar het museumpark en is verbonden met het restaurant

Boven de keuken bevindt zich het multifunctionele auditorium dat gebruikt kan worden voor congressen, bedrijfsverhuur en tijdelijke mini-tentoonstellingen. Het restaurant biedt via een reeks openslaande deuren toegang tot het terras. Hier begint de panoramische rondleiding op het gebogen dak. Bezoekers verlaten het museum via de winkel. Het restaurant, terras en dakterras zijn vrij toegankelijk voor bezoekers.

Klimaat en water
Het museumgebouw wordt op een zo natuurlijk mogelijke manier geklimatiseerd, zegt SMV. In de twee hoogste delen van het gebouw bevinden zich grote ventilatieluiken, die het grootste deel van het jaar open zijn. Als de buitentemperatuur te laag of te hoog is, sluiten de luiken en zorgen voor vloerverwarming en bodemwarmte om het gebouw respectievelijk te verwarmen of te koelen.

Een helofytenfilter zuivert het sanitair afvalwater en pompt het vervolgens naar het dak. Hier wordt het samen met regenwater zo lang mogelijk vastgehouden om in drogere tijden het groendak van water te voorzien.

De verwachting is dat de bouw van het museumgebouw en het park eind 2024 zal starten; Museumpark Vonk opent naar verwachting voorjaar 2026.