De risico’s van verkeerd gebruik van staalslakken zijn al tientallen jaren bekend

Bloedneuzen, geïrriteerde ogen en gevaar voor de natuur. Uit het onderzoek van EenVandaag blijkt dat er de afgelopen dertig jaar veel onderzoeken zijn geschreven naar de risico’s van het verkeerd toepassen van staalslakken. Den Haag is er al mee gestopt.

Een onderzoek van het RIVM uit 2019 naar vanadium dat vrijkomt op Drentse fietspaden was de reden dat Den Haag Duomix-basismateriaal tijdelijk verbood.

Vanadium op het fietspad

Ellen Brand was een van de onderzoekers. “Staatsbosbeheer wilde de fietspaden vervangen en moest beoordelen of deze hergebruikt konden worden”, zegt hij.

“Er bleek dat er enkele hoge concentraties vanadium waren uitgeloogd, die ook in de bodem werden aangetroffen.” Uitloging betekent dat stoffen uit de staalslakken uitlogen door contact met regenwater. In dit geval het giftige Vanadium.

Vrijgeven aan het milieu

Vanadium is een metaal dat in de categorie zware metalen valt. Mark: “Het zit van nature in de bodem, maar zit ook in bepaalde bouwmaterialen. Door veroudering kunnen deze bouwstoffen het in het milieu vrijgeven.” Eén van de hier besproken bouwmaterialen is Duomix.

Op meerdere meetpunten is de maximale concentratie van het giftige metaal dat vrij kan komen overschreden. In Drenthe waren de risico’s voor het milieu echter zeer beperkt. “De effecten die te verwachten waren, waren heel lokaal rond dat meetpunt en direct onder of naast dat fietspad.”

kijk ook

• Den Haag stopt vanwege volksgezondheidsredenen met staalslakken: ‘Kinderogen tranen en hoesten door opwaaiend stof’

Contact met regenwater brengt risico’s met zich mee

Het gebruik van staalslakken als toplaag op fietspaden en speelplaatsen is controversieel. “Ik vind dat je die staalslakken onder wegen moet gebruiken. Het is eigenlijk een heel nuttige toepassing als je het goed giet, het een tijdje buiten het bereik van bewoners houdt en een laag vormt”, zegt toxicoloog Jacob de Boer. “Maar als je het open en bloot laat, wordt het blootgesteld aan de elementen en ontstaat er permanente uitloging.”

De risico’s die De Boer noemt zijn de afgelopen decennia in diverse onderzoeken beschreven. Vorig jaar bracht het RIVM op verzoek van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) een rapport uit. Beschrijft de gevaren wanneer staalslakken in contact komen met regen of grondwater. “Vrijwel alle denkbare zware metalen komen via dit ‘uitloogwater’ in de bodem of het oppervlaktewater terecht. Deze effecten zijn schadelijk voor het milieu.”

Wetgeving is niet genoeg

Op basis van dit rapport schrijft de ILT “dat de wettelijke normen voor het gebruik van staalslakken de risico’s voor mens en milieu niet voldoende afdekken.” “Wanneer staalslakken in grote hoeveelheden en in dikkere lagen worden toegepast, ontstaan ​​er grotere risico’s dan bij het uitgangspunt bij het opstellen van de wetgeving. Deze risico’s betreffen het vrijkomen en verspreiden van potentieel schadelijke stoffen in het milieu.”

Dit is verre van de eerste waarschuwing. In 2005 riep toenmalig staatssecretaris Pieter van Geel gemeenten en opdrachtnemers op om zorg te dragen voor een verantwoorde uitvoering. “Gezien het grote risico op negatieve milieueffecten wordt het niet aanbevolen om staalslakken en hoogovenslakken (zand) te gebruiken in uitbreidingen of ophogingen zonder passende voorzieningen”, staat in een door de staatssecretaris goedgekeurd beleidsdocument.

kijk ook

• Vervuilende Tata Steel Cooking Factory 2 blijkt verkeerd gebouwd: rook en lekkages vanaf dag één ‘overal’

Hoe kunnen ze verrast worden?

Jantine Leeflang, voormalig ECN-onderzoeker in Petten, droeg in 2007 al bij aan een onderzoek naar staalslakken. Hij wees er al op dat bij verkeerd gebruik risico’s voor mens en milieu bestonden. Medewerkers van het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, Rijkswaterstaat, het RIVM, de bouwsector en producent Pelt en Hooykaas namen deel aan dit onderzoek.

De belangrijkste conclusie die daarbij wordt getrokken is dat het gebruik van staalslakken ongewenste milieueffecten kan hebben. Leeflang begrijpt niet waarom de risico’s regeringen nu lijken te verrassen. “Nou, ik was verbaasd dat er op het nieuws stond dat de overheid verrast was dat het op zoveel plekken was toegepast. En dat er blijkbaar geen overzicht was waar alles was toegepast.”

vissen sterven

In het betreffende onderzoek werd onderzocht welke stoffen ‘percolaten’ worden genoemd. “Het eerste wat je ziet als staalslakken in aanraking komen met regenwater is dat de zuurgraad toeneemt. Dat is gevaarlijk voor dieren in de omgeving. Vissen kunnen daar niet tegen. Door die hoge zuurgraad gaan ze dus daadwerkelijk dood. In een later stadium zie je dat er ook zware metalen worden uitgeloogd.”

De onderzoeksresultaten zijn 17 jaar later nog steeds relevant. “Eigenlijk vind ik het een zorgelijke en heel domme situatie. Dat de Nederlandse wet- en regelgeving blijkbaar toestaat dat onbehandelde staalslakken op deze manier worden geplaatst. Met die hoge pH en met het uitwassen van die zware metalen. Bovendien bestaat het risico ervan explodeert bij droog weer, vooral als staalslakken op deze manier onbedekt en fijngemalen in het milieu worden achtergelaten en mensen het ook inademen.

‘Denk na over waar je het materiaal gebruikt’

Volgens RIVM-onderzoeker Ellen Brand is het belangrijk om goed na te denken over waar het bouwmateriaal wordt gebruikt. “Het is gevaarlijk als mensen ermee in aanraking komen, maar alleen als ze het in hun mond stoppen. Spelende kinderen bijvoorbeeld.”

“Over het algemeen is het raadzaam om even na te denken, ook al zou het materiaal volgens de wetgeving gebruikt kunnen worden: is dit een materiaal dat op deze plek gebruikt wordt? Zo is de blootstelling op een fietspad veel lager. een plek waar mensen recreëren en echt lang blijven”, legt hij uit.

Verplichte informatie- en registratieplicht

Ook milieudiensten die toezicht moeten houden op het juiste gebruik van bouwmaterialen, hebben registratie en rapportage nodig. “Wij maken ons zorgen over de bescherming van bodem en grondwater. De informatieplicht voor aannemers is niet voldoende. Wij zijn voorstander van de informatie- en registratieplicht”, zegt de directeur van de organisatie Omgevingsdienst NL, Ruben Vlaander.

“Dan weten we waar deze stoffen zijn gebruikt en kunnen we gemeenten en provincies vanaf het begin goed adviseren. Als we weten waar dit materiaal is gebruikt, kan het bijbehorende sloopafval bij het slopen of schoonmaken van een gebouw zorgvuldig elders worden ingezet.” of weg.”

Het antwoord van de staatssecretaris

De demissionair staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat Vivianne Heijnen schrijft in een reactie dat zij een dergelijke nationale meldplicht onderzoekt. Volgens haar is het gebruik van staalslak veilig, maar “zij ziet dat het gebruik ervan in de praktijk wel eens misgaat.”

“Daarom herziet het ministerie het raamwerk voor secundaire bouwmaterialen, zoals staalslakken, en onderzoekt daarom hoe we de monitoring en naleving kunnen versterken, vooruitlopend op de herijking van bodemnormen”, zegt hij in een reactie.

De staatssecretaris vraagt ​​om rapporten

De verwachting is dat het onderzoek medio 2024 gereed zal zijn en dat de resultaten daarna in de regelgeving zullen worden opgenomen. De staatssecretaris vraagt ​​bedrijven die staalslakken gebruiken om nu het bevoegd gezag te informeren als zij met staalslakken gaan werken.

EenVandaag heeft Duomix-producent Pelt en Hooykaas ook om een ​​reactie gevraagd, maar daar heeft het bedrijf tot op heden geen gebruik van gemaakt.

kijk ook

• Door ‘staalslak’ komen meer giftige zware metalen dan verwacht in grondwater terecht: ‘Vernietigt al het leven’