De man uit Amstel

In het onlangs verschenen boek De man uit Amstel De focus ligt op Bertus Hartman, die dood wordt aangetroffen in de Amstel. De politie spreekt over een ongeval of mogelijke zelfmoord. Zijn weduwe Bea denkt dat de dood van Bertus veel te maken heeft met zijn lidmaatschap van de PCN. Hij vraagt ​​advocaat Bob de Winter om de dood van Hartman te onderzoeken. Bob neemt de zaak aan.

Evelien Polter | Foto Frank Schoevaart

DDe thrillers over Bob de Winter, geschreven door Duco Hellema, spelen zich af in het Amsterdam van na de bevrijding. Sommige voedingsmiddelen zijn nog steeds gerantsoeneerd. Er wordt veel gerookt en jenever gedronken. Nederland voert oorlog tegen de Republiek Indonesië. De Koude Oorlog is nog maar net begonnen. In februari 1948 vond er een communistische machtsovername plaats in Tsjecho-Slowakije en groeide de angst voor de Sovjet-Unie. Dat is de wereld waarin hoofdpersoon Bob de Winter zich beweegt. Het kantoor van zijn advocatenkantoor is gevestigd aan de Reguliersdwarsstraat, in het centrum van Amsterdam.

Duco Hellema was jarenlang hoogleraar Geschiedenis aan de Universiteit Utrecht. Hij schreef in de jaren twintig verschillende boeken over het Nederlandse buitenlandse beleid.^ste eeuw en uitgegeven in 2020 samen met Margriet van Lith Dat hadden wij nooit moeten doen, over de PvdA en het neoliberalisme. Nu is het op het thrillerpad. Zijn kennis van de geschiedenis gebruikt hij op een hele prettige manier bij het beschrijven van het leven in Amsterdam anno 1948.

Je bent je hele leven wetenschapper geweest. Hoe ben je ertoe gekomen thrillers te schrijven? Was het voor jou heel anders dan schrijven voor de wetenschap?

‘Ik ben al een aantal jaren met pensioen en toen tijdens de coronaperiode alle archieven dichtgingen en het afnemen van interviews lastig werd, wilde ik iets anders proberen. Ik dacht altijd dat ik dat misschien wel kon: thrillers schrijven. Dus ik ben gewoon begonnen. Laten we kijken of het werkte. En ik begon er steeds meer van te genieten. De uitgeverij Prometheus, die ook ons ​​boek PvdA uitgaf, was geïnteresseerd. In mei vorig jaar verscheen de eerste van de Bob de Winter-serie, Afspraak in Praagpremière en tweede deel afgelopen januari, De man uit Amstel.

Een aantal dingen zijn hetzelfde als bij het schrijven van wetenschappelijke boeken. Achter je computer zitten, zinnen maken en corrigeren. En dingen uitzoeken. Al moet je voor een thriller wel andere dingen uitzoeken dan voor een historisch vakboek. Bijvoorbeeld welke sigaretten mensen rookten en hoe je van Amsterdam naar Schiphol komt.

Vanaf het begin wilde ik een boek schrijven dat ik leuk zou vinden. Geen moord, geen horror. De hoofdpersoon hoefde ook geen superheld te zijn. Geen James Bond die de wereld redt. En met een einde dat enkele vragen openlaat. Het is erg leuk om e-mails te krijgen van lezers die met mij willen praten over de eindes van boeken. Ik heb hierover lange e-mailgesprekken met sommigen van hen.’

Een deel van De Man in de Amstel gaat over mensen die deelnamen aan het verzet tegen de Duitsers en lid waren van de CPN (de communistische partij van Nederland).

‘Ik heb gemengde gevoelens over de manier waarop de CPN na de oorlog werd behandeld. Veel leden van de PCN waren erg moedig in de oorlog en veel mensen kwamen om. Daarom was de PCN kort na de oorlog populair. Bij de eerste naoorlogse verkiezingen in Amsterdam behaalden zij ruim 30% van de stemmen. Het lijkt er dus even op dat de PCN onderdeel wordt van de gevestigde politieke orde. Dan, kort daarna, komt het drama van de Koude Oorlog. Binnen de CPN komen ouderwetse stalinisten onder leiding van Paul de Groot aan de macht, die de kant van Moskou kiezen en de staatsgreep in Praag verdedigen. De PCN wordt steeds meer gezien als een soort vijfde colonne. De nationale veiligheidsdienst, de CVD (later BVD), begint de CPN te infiltreren en mensen te chanteren. Het is een tragisch verhaal.

Je beschrijft vaak het uiterlijk van vrouwen, vooral of ze aantrekkelijk zijn of niet, terwijl we slechts kort leren hoe de mannelijke hoofdpersoon Bob de Winter is. Heb je het bewust zo gedaan?

‘Ook wordt het uiterlijk beschreven van de mannen die Bob de Winter ontmoet. En Bob is de hoofdpersoon. Hij kijkt niet vaak naar zichzelf. En onthoud: het is 1948. Naar huidige maatstaven is alles wat Bob doet en zegt misschien niet helemaal ‘politiek correct’.

Bertus Hartman ligt begraven op begraafplaats De Nieuwe Ooster. Je beschrijft de zaal en de uitvaart op een herkenbare manier. Hoe kwam u aan de informatie om dit zo realistisch te beschrijven?

‘Bij het begrafenismuseum, waar ik informatie ging inwinnen over de begrafenis van Bertus, sprak ik een vrouw die de geschiedenis van de begraafplaats goed kende. Hij vertelde me van alles, waaronder dat de zaal, gebouwd in 1939, geen religieuze symboliek bevatte. Dat was vernieuwend in die tijd. Een afscheidsbijeenkomst in de aula, gevolgd door het overbrengen van de kist via Hemel’s Laan naar het graf, was voor die tijd iets heel nieuws.

Dit soort gesprekken zijn erg leuk en inspirerend. Ik heb meerdere ‘adviseurs’ die mij helpen met allerlei vraagstukken. Al kan ik natuurlijk niet alles wat ik leer in boeken verwerken. Het zijn thrillers, geen schoolboeken.