De belofte van goedkopere stadsverwarming wordt niet waargemaakt, de minister introduceert een noodwet

• Thom Opheikens

  economie redacteur

Het is een stevige belofte als er stadsverwarming wordt aangeboden. In ieder geval mag aansluiting en verbruik voor de klant niet duurder zijn dan aardgas en een CV-ketel. Maar die belofte is momenteel op steeds meer plekken moeilijk waar te maken.

Demissionair minister van Klimaat Jetten wil met een noodwet de stijging van de vaste lasten beperken.

“Voor een derde van de huishoudens in Nederland zou een collectief warmtenet het beste alternatief zijn voor aardgas”, zegt Jetten. “Dan kunnen we oudere huizen verduurzamen, maar het is van groot belang dat die warmtenetten duurzaam CO2-neutraal zijn en dat de kosten voor de daarop aangesloten huurders en kopers acceptabel zijn.”

Onder meer in Rotterdam en Amsterdam zijn warmtenetten te duur geworden omdat energiebedrijven de aansluitprijzen flink hebben verhoogd. Ze worden geconfronteerd met kostenstijgingen voor aannemers, personeel en materialen.

Woningcorporaties die vanwege hun omvang essentieel zijn voor het succes van warmtenetten, stoppen met aansluiten of dreigen hiermee.

Bij het bedrijf Woonstad in Rotterdam is het financiële plaatje bijvoorbeeld niet meer compleet. “We laten een mooie kans liggen”, zegt directeur Mohamed el Achkar.

“We hebben op deze manier al 10.000 woningen van gas afgenomen en zeker in een stad als Rotterdam, met zoveel restwarmte, kunnen we natuurlijk enorm accelereren als we meer woningen aansluiten op het warmtenet.”

Ook een ander groot Rotterdams bedrijf, Havensteder, is kritisch. Wat Havensteder betreft moet de overheid op korte termijn ingrijpen. “Wij vinden het onaanvaardbaar om de kosten van verwarming, met de stijging van de prijzen, door te berekenen aan de huurders.”

Amsterdamse corporaties besloten eerder onder de huidige omstandigheden geen sociale huurwoningen meer aan te sluiten. En in Utrecht heerst onvrede onder huurders. Een klachtenoproep van de lokale PvdA leverde in korte tijd ruim 700 klachten op. Velen spreken van permanente honoraria, vaste kosten, zo blijkt uit een e-mail van de partij aan journalisten.

“Er moet een gat worden gedicht om sociale huurders een betaalbare energierekening te kunnen geven. Daar moeten we het gesprek over aangaan”, reageert Laurien Smies van Vattenfall, dat warmtenetten exploiteert in onder meer Rotterdam en Amsterdam.

Ook de energieleverancier overweegt subsidies. Volgens Vattenfall kost het aanleggen en onderhouden van een warmtenetwerk het bedrijf meer dan gas. Als de belofte is dat het niet meer mag kosten dan gas, ‘dan zal dat ergens opgelost moeten worden’, zegt Smies.

Naast warmtepompen die op elektriciteit draaien, is stadsverwarming een belangrijk alternatief voor gas in de transitie naar duurzame warmte. Momenteel zijn ongeveer een half miljoen woningen aangesloten op een warmtenet. De ambitie is dat dit op drie miljoen komt.

Hoe meer huishoudens meedoen, hoe rendabeler een warmtenet zal zijn. Daarom is de participatie van woningcorporaties belangrijk.

En als eenmaal zeker is dat zo’n warmtenetwerk er komt, is de verwachting dat particuliere eigenaren zullen besluiten zich aan te sluiten. Daarom is er ook haast.

Want zolang niet duidelijk is of er een warmtenet wordt aangelegd en tegen welke kosten, zullen steeds meer huiseigenaren een andere beslissing nemen. Als die keuze op de warmtepomp valt, betekent dit een extra belasting van het elektriciteitsnet.

Als de noodwet wordt aangenomen, kunnen per 1 januari 2025 nieuwe regels met lagere vaste kosten van kracht worden. Op wat langere termijn zullen huishoudens de werkelijke kosten van warmte aan een warmtenet moeten betalen. Momenteel is de prijs nog gekoppeld aan die van gas.

Volgens minister Jetten zal er binnen enkele maanden, na meerdere keren uitstel, een wetsvoorstel hierover naar de Tweede Kamer worden gestuurd.