Hoe gevaarlijk is kinkhoest? Hoe wordt mazelen herkend? Deze en zes andere vragen over twee ‘vergeten’ ziekten

De mazelenuitbraak in Eindhoven, het toenemende aantal meldingen van kinkhoest en vier dode baby’s zetten twee ‘vergeten’ ziektes opnieuw onder de aandacht. Wat voor soort ziekten zijn het en hoe gevaarlijk zijn ze? Acht vragen over mazelen en kinkhoest.

1. Hoe besmettelijk zijn mazelen en kinkhoest?

Mazelen zijn uiterst besmettelijk, veel besmettelijker dan bijvoorbeeld de griep. Het virus kan urenlang overleven in druppeltjes in de lucht. Iemand met mazelen besmet twaalf of achttien andere mensen, zij zijn al besmettelijk voordat de karakteristieke rode vlekken verschijnen.

Kinkhoest, een infectie veroorzaakt door bacteriën, is ook zeer besmettelijk. Verrassend genoeg, vooral in het begin, voordat de typische hoestaanvallen beginnen. Kinkhoest wordt ook overgedragen via hoestdruppeltjes. Als een gezinslid kinkhoest heeft, raakt gemiddeld 90 procent van de gezinsleden besmet als ze niet worden beschermd. Dat is het geval als u bent gevaccineerd of de afgelopen jaren kinkhoest heeft gehad.

Lees ook
“Zo’n mazelenuitbraak is simpelweg niet nodig”, zeggen ouders in Eindhoven

2. Hoe worden deze ziekten herkend?

Mazelen maakt al sinds 1976 deel uit van het Rijksvaccinatieprogramma, dus veel huisartsen hebben er weinig ervaring mee, schreef een van hen in X. Hoe herken je deze ziekte dan? De aandoening begint met koorts, verkoudheid en algemene malaise. Rode vlekken verschijnen pas na drie tot zeven dagen. Witte plekken in de mond en overgevoeligheid voor licht kunnen ervoor zorgen dat huisartsen mazelen eerder opmerken.

Ook kinkhoest wordt in eerste instantie vaak niet opgemerkt omdat het begint met een normale neusverkoudheid. Blaffende hoest en piepende ademhaling verschijnen pas na één of twee weken. Baby’s kunnen door hoesten uitgeput raken en daardoor moeite hebben met drinken. Beide ziekten hebben een vrij lange incubatietijd: na besmetting duurt het ruim een ​​week voordat je ziek wordt. Ook kinkhoestpatiënten blijven langdurig besmettelijk, tot wel vijf weken zonder antibiotica.

3. Hoe gevaarlijk zijn deze ziekten?

Volgens het RIVM belandt ruim de helft van de baby’s die kinkhoest krijgen in het ziekenhuis. Dit jaar stierven vier kinderen aan kinkhoest. Frequent hoesten en gebrek aan zuurstof kunnen hersenbeschadiging veroorzaken. Voor volwassenen is de ziekte minder gevaarlijk, maar niet zonder risico’s. Longontsteking en longcollaps zijn enkele van de mogelijke complicaties. Bij hoesten kun je zelfs je ribben breken.

De kans om in een ontwikkeld land als Nederland te overlijden aan de mazelen is klein: één op de tienduizend, maar mazelen is niet onschadelijk. In ernstige gevallen veroorzaakt het longontsteking of hersenontsteking. Dit laatste manifesteert zich pas na enkele jaren en is dan fataal. Iedereen die mazelen heeft gehad, blijft lange tijd vatbaarder voor andere infectieziekten.

4. Wat is de behandeling?

Er zijn geen medicijnen tegen mazelen. De meeste patiënten herstellen na een week tot tien dagen. Het is echter raadzaam om uw huisarts te bellen, zodat u op zoek kunt gaan naar bronnen en contacten. En patiënten moeten thuis blijven om verspreiding te voorkomen.

Kinkhoest kan worden behandeld met antibiotica, hoewel de bacteriën meestal verdwenen zijn tegen de tijd dat de diagnose wordt gesteld. Als een gezin een onbeschermde baby heeft met kinkhoest, kunnen antibiotica aan het hele gezin worden gegeven om de bacteriën te elimineren.

Lees ook
De vaccinatiegraad onder kinderen blijft dalen. Hoe erg is dat?

5. Hoe goed beschermen vaccins?

Een vaccin beschermt nooit iedereen volledig. Maar de vaccinatie van zwangere vrouwen tegen kinkhoest (sinds 2019) heeft ervoor gezorgd dat negen op de tien baby’s die aan de ziekte worden blootgesteld, geen kinkhoest krijgen. En als gevaccineerde kinderen besmet raken, worden ze minder ziek. Gedurende het eerste jaar krijgen kinderen vier injecties tegen kinkhoest in een cocktail die ook beschermt tegen difterie, tetanus en polio. Als kinderen vier jaar oud zijn en hun weerstand tegen deze ziekten is afgenomen, krijgen ze nog een injectie.

Kinderen krijgen pas het mazelenvaccin als ze veertien maanden oud zijn en daarna, als ze negen jaar oud zijn, het gecombineerde bof-, mazelen- en rodehondvaccin (afgekort als BMR). Omdat het mazelenvaccin kinderen tot een jaar oud niet zo goed beschermt als wanneer ze veertien maanden oud zijn, komt dit vaccin relatief laat op de markt.

Kinderen die een groter risico lopen om mazelen te krijgen (bijvoorbeeld omdat het in de omgeving voorkomt of omdat ze naar een land reizen waar veel mazelen voorkomen) kunnen zich eerder laten vaccineren. Dat kan na zes maanden, als ze geen antistoffen meer hebben van hun moeder. Zwangere vrouwen mogen het mazelenvaccin niet krijgen, omdat dit gevolgen kan hebben voor de baby. Het mazelenvaccin werkt heel goed: na één injectie is 95 procent van de gevaccineerden beschermd, na twee injecties 99 procent.

Lees ook
Huisartsen praten in de Bible Belt met ouders over de gevaren van kinkhoest: ‘God beslist of mijn kind ziek wordt’

6. Moeten niet-gevaccineerde volwassenen zich nog steeds laten vaccineren?

Mensen geboren vóór 1976 zijn doorgaans niet gevaccineerd omdat de mazelen destijds nog niet in het Rijksvaccinatieprogramma waren opgenomen. Vóór 1965 bestond er geen vaccin en kreeg vrijwel iedereen de mazelen, waardoor mensen zelf resistentie ontwikkelden. Volwassenen die geen mazelen hebben gehad en niet zijn ingeënt, kunnen zich toch laten vaccineren. Zorgwerkers kunnen een beroepsmatig GGD-vaccin krijgen om zichzelf en anderen te beschermen.

Kinkhoest maakt sinds 1957 deel uit van het Rijksvaccinatieprogramma. Ook volwassenen kunnen zich tegen kinkhoest laten vaccineren. Hoewel de kans klein is dat ze zelf ziek worden van kinkhoest, kunnen ze wel voorkomen dat baby’s en andere kwetsbare mensen besmet raken. De Gezondheidsraad adviseert werkgevers om medewerkers die met jonge kinderen werken iedere vijf jaar het kinkhoestvaccin aan te bieden.

7. Hebben vaccins vervelende bijwerkingen?

Het kinkhoestvaccin bevat kleine, onschadelijke fragmenten van de kinkhoestbacterie: deze zorgen ervoor dat het lichaam antistoffen aanmaakt. In het geval van mazelen zijn het de verzwakte virussen in het vaccin die voor immuniteit zorgen. Ze leven nog, maar veroorzaken geen ernstige ziekten meer. Het vaccin kan enige pijn of roodheid op de injectieplaats veroorzaken; hoofdpijn en slaperigheid kunnen ook voorkomen. Kinderen krijgen soms een beetje honger. Het BMR-vaccin veroorzaakt soms ook dit soort milde bijwerkingen. In zeldzame gevallen krijgen kinderen ongeveer een week na de BMR-injectie koortsstuipen (één op de vijf tot tienduizend). Er wordt gezegd dat je autisme kunt krijgen van het mazelenvaccin. Dit is gebaseerd op een frauduleus onderzoek uitgevoerd door een arts die vervolgens uit het beroep werd ontslagen.

8. Zijn de huidige uitbraken ongebruikelijk?

Het RIVM registreert elke tien tot vijftien jaar een uitbraak van mazelen; de laatste grote uitbraak was tien jaar geleden. Dit jaar komen de meldingen van mensen uit Oost-Europa die hier werken, maar ook van schoolkinderen. Traditioneel vinden grote uitbraken vooral plaats in gebieden met een lage vaccinatiegraad, maar dit zijn niet langer alleen christelijke gemeenschappen.

Het RIVM maakt zich vooral zorgen over het grote aantal meldingen van kinkhoest: bijna driehonderd per week. Kinkhoest piekt elke twee tot vier jaar, met een piek in 2012. Ook hier beperken de uitbraken zich niet langer tot de Bible Belt. De gemeente Ede krijgt de meeste meldingen, maar het komt overal in Nederland voor.

Delen





E-mail de redacteur