‘Vandaag draait het om de impact van tentoonstellingen’

Het Centraal Museum wil niet alleen reflecteren op de samenleving, maar samen met bezoekers en kunstenaars actief bijdragen aan het veranderen ervan. Dat komt tot uiting in het nieuwe politieke meerjarenplan, zegt directeur Bart Rutten. ‘Elke vier jaar stellen we een nieuw politiek meerjarenplan op en formuleren daarin wat we als museum de komende vier jaar willen bereiken. Alle culturele instellingen in Utrecht doen dit en op basis hiervan ontvangen wij geld van de gemeente.’

“Het is een goed moment”, zegt Rutten, “als museum om stil te staan ​​bij wat we de afgelopen vier jaar hebben bereikt en wat we de komende vier jaar willen bereiken.” In de missie van ons vorige politieke meerjarenplan wilden we de visie van de bezoeker verbreden en reflectie aanmoedigen. In het museum moesten mensen iets meer leren dan tijdens een bezoek aan de Efteling. Maar het was toch nog enigszins informeel. Daarom zeggen wij in onze nieuwe missie dat we in dialoog met mensen buiten het museum willen bouwen aan een nieuwe cultuur. Dat klinkt hoog, maar wij denken dat dit tijd zal vergen. Denk maar aan de discussies over klimaat en identiteit. Er is veel gaande in de samenleving en wij denken dat het museum een ​​goed podium kan bieden om dit soort gesprekken op een bedachtzame wijze te voeren. Dit soort debatten circuleren snel in de kranten en op televisie, maar in het museum duurt een tentoonstelling vier tot vijf maanden en kun je terugkomen om je mening te verduidelijken. Ik hoor het mezelf zeggen en dit klinkt allemaal heel idealistisch, maar wij geloven dat een gesprek over kunst veel kan betekenen voor de samenleving.’
Daarom wil het Centraal Museum veel meer mensen van buitenaf betrekken bij de tentoonstellingen van het museum. Eén van de middelen daarvoor is het Kenniscentrum, zegt Rutten. ‘We hebben verschillende mensen uit de sector gevraagd mee te denken over beurzen. En dit zijn niet noodzakelijkerwijs mensen van dezelfde leeftijd of achtergrond als wij. Dit heeft er onder meer toe geleid dat werken van de Amerikaanse kunstenaar Barkely zijn opgenomen in de huidige tentoonstelling On Sharp. L. Hendriks.

Sparren
En naast het Kenniscentrum beschikt het Centraal Museum ook over een Stadsredactie met daarin mensen uit buurten die uiteraard niet naar het museum komen. “Hij is een soort sparringpartner”, zegt Rutten, “die we betrekken bij het evalueren van exposures.” Ook voor het nieuwe politieke plan gaan we een adviesgroep van de jongere doelgroep creëren. Want als je naar de stad kijkt, ben ik al een van de oudste inwoners. Terwijl we iets jongere Utrechters willen aantrekken, tussen de 25 en 45 jaar.’

Hoe komt zo’n nieuwe missie tot stand?
‘Deze missie wordt bereikt door veel mensen te raadplegen. Allereerst natuurlijk de directie, ikzelf en de commercieel directeur Marco Grob. Maar ook het managementteam en de curatoren denken met elkaar mee. En het wordt getoetst en geadviseerd door de raad van commissarissen. Een woord dat in deze context al 25 jaar in de hele sector te horen is, is het begrip impact. Vroeger ging het over het aantal sterren in krantenrecensies en het aantal bezoekers, maar tegenwoordig gaat het over de impact van de tentoonstellingen. En dat wordt ook gemeten door onderzoek. Het is een concept van de commerciële sector. Vervolgens analyseren we wat er bij tentoonstellingen bijvoorbeeld op sociale media te zien is en hoe mensen daarover praten. Uiteindelijk hoopt men dat de tentoonstelling mensen ontroert, dat ze er nog aan denken als ze naar huis fietsen of onder de douche staan.’
Volgens Rutten is de nieuwe missie nu al te zien in de nieuwe vaste tentoonstelling in het Centraal Museum. ‘Er is bijvoorbeeld een werk van Marleen Dumas waarin enkele dwergen naar het naakte lichaam van Sneeuwwitje kijken. Ook ziet u het portret van de schilder Margareta Maria de Roodere en haar ouders, gemaakt door Gerard van Honthorst. Er is geen enkel werk van hem bewaard gebleven. Deze werken vormen een goede aanleiding om de genderdiscussie te bespreken. Want het waren mannen die eeuwenlang de cultuurgeschiedenis bepaalden.
Rutten benadrukt dat een kunstwerk niet louter bedoeld is als illustratie van een bepaalde boodschap. ‘Het moet een dialoog zijn. Er zijn verschillende aspecten van een kunstwerk te onderscheiden. Je hebt het meesterschap van de kunstenaar, de verbeeldingskracht van bijvoorbeeld een bijbelse boodschap, de studie van een landschap. Er zijn zoveel perspectieven op een kunstwerk. Uiteindelijk vieren we in het museum de kracht en schoonheid van kunst en tegelijkertijd is kunst ook een vehikel om vragen te stellen.’