Zo zetten steden de rem op massatoerisme: ‘Laten we vooral naar dagtoeristen kijken’

In 2004 had Amsterdam nog een marketingcampagne nodig om het aantal bezoekers te vergroten, maar nu doet de stad er alles aan om het aantal toeristen terug te dringen. Het totaal aantal toeristen in Amsterdam in 2022 bedroeg 20,3 miljoen mensen, vergeleken met een kleine één miljoen inwoners.

Toeristen komen niet alleen naar Nederland, maar ook Nederlanders zelf steken graag de grens over. Daarom is onze hoofdstad niet de enige plaats die maatregelen neemt om het toerisme onder controle te houden; verschillende steden in Europa werken eraan om de drukte te verspreiden.

Massatoerisme wordt door een aantal factoren beïnvloed, zegt Paul Peeters, hoogleraar duurzaam transport en toerisme aan Breda University of Applied Sciences. Meestal zijn dit plaatsen met (oude) bezienswaardigheden en een goede bereikbaarheid, zoals een vliegveld dat gemakkelijk of goedkoop te bereiken is. Maar ook de aanwezigheid van internationaal erfgoed en het aanmeren van cruiseschepen zijn van invloed.

“Het is niet altijd een probleem als er te veel mensen bij elkaar zijn”, zegt Peeters. Dat hangt sterk af van de locatie. Er gebeurt niet veel in een voetbalstadion. Volgens Peeters kan het in een stad misgaan als activiteiten botsen en irritatie veroorzaken bij de inwoners van een stad.

Massatoerisme als probleem

Omdat er bijvoorbeeld Airbnbs in een woonwijk staan ​​kan het, als toeristen te laat terugkomen, voor omwonenden overlast veroorzaken. Maar dit zijn ook winkels die hun aanbod aanpassen aan toeristen. Zoals de vele kaas-, bubble tea- en Nutellawinkels in Amsterdam. Deze vertegenwoordigen geen toegevoegde waarde voor de gemiddelde bewoner.

Door de grote aantallen toeristen is het ook noodzakelijk om de voorzieningen van een stad aan te passen, legt Stef Driessen, bankier in de vrijetijdssector bij ABN Amro uit. “In Amsterdam heb je op zaterdagavond veel meer politie nodig, maar ook meer agenten en schoonmaakdiensten.”

En dat kost geld. Steden lossen dit deels op door toeristenbelasting te heffen. Toeristen indirect laten betalen voor het gebruik van de faciliteiten is volgens Driessen geen slecht idee. Soms wordt gedacht dat het voortdurend verhogen van de belasting het aantal toeristen kan helpen verminderen en veranderen.

Zo zegt het gemeentebestuur van Barcelona dat de verhoging van de toeristenbelasting te maken heeft met het ‘type’ toeristen dat ze willen aantrekken. Uiteindelijk geeft een kleinere groep toeristen met meer te besteden evenveel uit in hun stad als een grotere groep toeristen met minder te besteden. Hun doel is dat er minder toeristen in de stad komen, zonder dat lokale ondernemers daar onder moeten lijden.

Hef meer toeristenbelasting

Maar volgens Driessen is de toeristenbelasting geen oplossing voor het massatoerisme. “Toeristen verplaatsen zich simpelweg naar gebieden rond een stad.” Ze betalen dan de toeristenbelasting aan een andere gemeente en reizen elke dag heen en weer. Dit vermindert de drukte in een stad niet.

Wat is de toeristenbelasting?

U betaalt toeristenbelasting als u in een stad of gemeente verblijft waar u niet woont. Wanneer een stad veel toeristen ontvangt, moet ze ook meer kosten maken. Daarom worden de opbrengsten vaak gebruikt om straten schoon te maken en wegen te onderhouden. Maar het kan ook naar iets heel anders gaan, wat een gemeente of stad uiteindelijk zelf kan beslissen. Het bedrag verschilt per gemeente in Nederland en per stad in de wereld.

Zo heeft Amsterdam de hoogste toeristenbelasting van Europa, 16,76 euro per nacht. In Barcelona zal dat straks 3,25 euro per nacht zijn en in België zo’n 7,50 euro per nacht. Het duurste land ter wereld is Bhutan: daar betaal je tussen de 100 en 200 euro per nacht.

Laat wandelaars betalen

Hoe is het mogelijk? “Om een ​​stad minder druk te maken, moet je je vooral richten op dagjestoeristen”, zegt Driessen. De verhouding tussen dagtoeristen en verblijfstoeristen is scheef. In Amsterdam kwamen in 2022 bijvoorbeeld 13 miljoen eendagstoeristen aan, vergeleken met de 7,4 miljoen toeristen die ook in de hoofdstad verbleven.

Zij zullen de eersten ter wereld zijn die dit dit jaar in Venetië doen. De Italiaanse stad ontvangt elk jaar ongeveer 30 miljoen toeristen, vergeleken met 50.000 inwoners, en dit jaar zal het beginnen met het verkopen van kaartjes aan dagjesmensen.

Omdat het nog een experiment is, hoef je tussen 25 april en 14 juli alleen de entreeprijs van 5 euro te betalen voor de 29 dagen. In Sevilla hebben ze een soortgelijk plan, maar dan specifiek gericht op één van de toeristische trekpleisters: de Plaza de España. Om overbelasting te voorkomen willen ze dat toeristen geld betalen om het plein te betreden.

Om te weten of het werkt, zullen we in beide gevallen nog even moeten wachten. Maar Driessen vindt het ‘heel slim’ en denkt dat dit ook in Nederland toegepast kan worden. “In Amsterdam kun je ook zoiets doen als in Venetië. Een gemeentelijke regeling zou iedereen die in het weekend komt, kunnen dwingen belasting te betalen”, zegt Driessen.

Het is administratief mogelijk, omdat technisch gezien eenvoudig hogere prijzen kunnen worden ingevoerd op het openbaar vervoer en bij het parkeren, aangezien de meeste mensen onderweg digitaal betalen. De inwoners zelf kunnen dan worden vrijgesteld van belastingen of toeslagen, omdat ze al belasting betalen aan de stad waar ze wonen, legt Driessen uit.

Maar controleren hoeveel mensen er binnenkomen is in een stad als Amsterdam praktisch lastiger dan bijvoorbeeld in Venetië of Dubrovnik, zegt Driessen. De laatste twee steden zijn omgeven door water en muren, waardoor veel toeristen met boten en cruises arriveren.

Cruises en controle

Dubrovnik probeert al enkele jaren het aantal toeristen enigszins te reguleren. De Kroatische stad werd erg populair nadat deze werd gebruikt als decor voor de televisieserie Game of Thrones. UNESCO waarschuwde de stad vervolgens dat zij haar plaats op de Werelderfgoedlijst zou kunnen verliezen omdat zij te veel toeristen toeliet ten koste van de bescherming van de oude stad.

Als reactie hierop heeft Dubrovnik sinds 2018 maatregelen ingevoerd. Restaurants mogen kleine steegjes niet meer volledig vullen met tafeltjes en het aantal straatverkopers is teruggedrongen. Maar het allerbelangrijkste: er zit een limiet aan het aantal toeristen dat tegelijkertijd van een cruise kan afstappen. Ze arriveerden voortdurend, in enorme hoeveelheden. Er zijn al duidelijke tijden afgesproken waarop een cruiseschip kan aanmeren.

En het werkt: want Dubrovnik is opnieuw uit de ‘gevarenzone’ van de UNESCO Werelderfgoedlijst.