Na de oorlog stuurde het GVB nog facturen voor het vervoer van Joden – de Brug

Tijdens de Tweede Wereldoorlog verdiende de Amsterdamse gemeentetram, sinds 1943 bekend als GVB, geld aan de deportatie van Joden. De Gestapo in Den Haag betaalde de rekeningen met het geld dat de joden vanaf 1941 moesten inleveren. De rekeningen uit juli en augustus 1944 werden nooit betaald. De laatste tram met Anne Frank en haar gezin vertrok op 8 augustus.

Tijdens het filmen van de nieuwe film en het gelijknamige boek Verloren stad Filmmaker Willy Lindwer en schrijver Guus Luijters bezochten het Niod-archief. Tot hun verbazing ontdekten zij dat het GVB begin 1947, bijna twee jaar na de bevrijding, een incassobureau had ingehuurd, in de hoop geld te kunnen blijven inzamelen voor het transport van joden. Er zijn 23 facturen.

De nazi’s huurden in juli 1942 de eerste trams. Tot eind augustus 1944 werden ongeveer 48.000 Amsterdamse joden afgevoerd, voornamelijk naar het Centraal Station en het Muiderpoortstation. In totaal werden 63.000 Joden vanuit Amsterdam gedeporteerd. Het meeste vervoer in de Oost liep van de Hollandsche Schouwburg, destijds een verzamelplaats voor gedeporteerden, naar het Centraal Station en het Muiderpoortstation. Deze beroemde tramlijn 8 reed na de oorlog niet meer. Ook vanaf het Victorieplein reden er trams naar station Muiderpoort.
Een herdenkingsbeeld en een kleine fototentoonstelling op het Muiderpoortstation herinneren aan deze pikzwarte pagina.

Het jodenvervoer werd gescheiden gehouden van het reguliere tramverkeer. In totaal reden er ongeveer 900 trams, waarvoor het GVB ruim 9.000 florijnen ontving (momenteel ruim 60.000 euro). Het GVB stuurde maandelijks overzichten naar de Zentralstelle für jüdische Auswanderung. Dit bureau coördineerde de vervolging van de Joden. Voor zover bekend heeft het GVB nog geen schuld bekend of excuses aangeboden. Het bedrijf bood ook geen compensatie aan de gedeporteerde joden of hun families. De NS deed dat in 2005 en beloofde in 2018 een compensatie.

Het Centraal Joods Overleg (CJO) gaat binnenkort in gesprek met het GVB en de gemeente over een schadeclaim en wil dat het geld ten goede komt aan de Joodse gemeenschap.
Het wordt bijvoorbeeld gebruikt voor Holocausteducatie. Burgemeester Halsema reageerde met afgrijzen en schaamte op de rol die het GVB speelde tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het Niod onderzoekt in opdracht van de gemeente de rol van het GVB bij de deportaties.