Activisten demonstreren op Zuidas tegen bouwplannen Lutkemeerpolder, maar is er nog tijd?

Normaal gesproken is er niet veel begroeiing op Zuidas, maar nu is dat er niet meer. Zo’n honderd actievoerders die protesteren tegen de bouwplannen voor de Lutkemeerpolder omwikkelen alle bloembedden op hun pad met doek. Zo willen ze de wereld van de grote fortuinen in hun kantoortorens laten voelen hoe het is als de hele stad wordt gebouwd. Hun motto: “Bespaar ons groene geld.”

“Met deze campagne willen we laten zien hoe een landschap vol dozen eruit ziet”, zegt Alies Fernhout. Nederland telt inmiddels twee keer zoveel distributiecentra per inwoner als Duitsland, zo blijkt uit berekeningen van activisten die voor deze gelegenheid in zakenpak waren gekleed. Het is een ontwikkeling die, als je het hen vraagt, niet gedreven wordt door de behoefte aan bedrijfsruimte, maar door de zoektocht naar winstgevendheid van projectontwikkelaars en hun vaak buitenlandse investeerders.

Hun woede richtte zich woensdag op Proptimize, de ontwikkelaar van een distributiecentrum in de polder buiten Osdorp. Het bedrijf uit Den Bosch heeft een kleine vestiging in Zuidas. Proptimize wil rond de zomer starten met de bouw van een stadsgericht distributiecentrum van 37.000 vierkante meter, met vierhonderd parkeerplaatsen.

voedsel park

De actievoerders hebben andere plannen met de polder. Al jaren ijveren zij ervoor om 42 hectare groen te houden. Mede door de oprukkende klimaatverandering zien zij kansen voor een ‘foodpark’ waar op korte afstand van de stad groenten worden verbouwd, zoals in Barcelona en Gent. Zij beschouwen de Lutkemeerpolder als ‘de laatste vruchtbare landbouwgrond van Amsterdam’.

Klimaatactivisten worden niet gehoord bij Proptimize. “Ze noemen het nog steeds landbouwgrond. Volgens het bestemmingsplan is dit sinds 2002 niet meer gebeurd”, zegt directeur Joffrey Lagaunne. De bouwvergunning voor het distributiecentrum is sinds vorig jaar onherroepelijk, ook al werden de plannen meerdere malen in twijfel getrokken, onder meer door de Raad van State.

Iets verderop in de polder is de bouw al begonnen. Op een veel kleiner perceel (4.600 vierkante meter) komt een werkplaats met kantoor voor de verlichtingsinstallatiebouwer OneEightyOne, die dit voorjaar wil verhuizen. Blond Amsterdam, bekend om zijn zwaar beschilderde mokken, is zojuist begonnen met de voorbereidende werkzaamheden voor de bouw van een industrieel magazijn van 10.000 vierkante meter.

Hoop op een koerswijziging.

Activisten beseffen dat de tijd dringt. Ze hebben hun hoop gevestigd op een wijziging van het bestemmingsplan, waarover de gemeenteraad de komende maanden debatteert. Ze verwijzen naar een koerswijziging van de centrale overheid, waardoor ‘water en land’ door de klimaatverandering de drijvende kracht worden achter bouwplannen (zie kader). Is het verstandig om enorme distributiecentra te bouwen in een polder bijna vijf meter onder zeeniveau?

Eerder sloot het gemeentebestuur zich niet aan bij het protest tegen de bouwplannen, vooral nadat wethouder Reinier van Dantzig had voorspeld dat het terugdraaien van de bouwplannen zeker 98 miljoen euro zou kosten. Het gaat om een kleine ‘gedeeltelijke’ herziening van het bestemmingsplan die de percelen van genoemde bedrijven niet wijzigt en er vooral voor zorgt dat er op het industrieterrein ruimte overblijft voor 3 hectare stadslandbouw rondom biologische boerderij De Boterbloem.

Nu de juridische mogelijkheden om de plannen tegen te houden minimaal zijn geworden, proberen activisten het opnieuw met een campagne. Fernhout: “Zodat Proptimize zich ook terugtrekt uit het Lutkemeer.” Eerder kreeg Ahold kritiek. De supermarktgroep schrapte de plannen voor een distributiecentrum in de polder toen achttien Albert Heijns werden gesloten door actiegroep AH Must Go.

‘We hebben een industrieterrein nodig’

Maar voor de door Ahold gereserveerde grond is er ook nog een andere kandidaat die volgens grondeigenaar SADC al een bouwvergunning heeft aangevraagd. Ook een andere bouwvergunning voor een self-storagebedrijf is onherroepelijk.

Proptimize ontkent de noodzaak van een industrieterrein. Zij stelt de eerste huurder voor, Medux, die 13.000 vierkante meter huurt in het nieuw te bouwen distributiecentrum. Medux gaat met elektrische auto’s medische hulp zoals bedden, rollators en rolstoelen in en rond Amsterdam leveren.

“Bedrijven verdwijnen uit de stad en maken plaats voor woningen, maar ook de inwoners moeten bevoorraad worden”, legt Lagaunne uit over de komst van zijn distributiecentrum, dat een uitvalsbasis wordt voor het vervoeren van goederen naar de stad met elektrische busjes. Propimize heeft ruim voldoende kracht. Vanwege de lange wachttijd stond het distributiecentrum niet op de wachtlijst voor een grote elektriciteitsaansluiting. “Een zegen in vermomming.”

Controle over water en bodem?

Dit is een nieuw principe in de territoriale planning: water en bodem worden ‘controleurs’. Dit geeft nieuwe hoop aan degenen die tegen de bouwplannen in Lutkemeer zijn.

Omdat klimaatverandering het steeds lastiger maakt om droge voeten te houden, kwam het kabinet in 2022 met nieuwe uitgangspunten voor de bouwplannen. Na extreem droge zomers en overstromingen in Limburg werd gesteld om voortaan meer rekening te houden met de ondergrond en het waterbeheer. In technische termen: beheersing van water en bodem.

Dit was de reden dat de waterbedrijven Amstel, Gooi en Vecht betrokken raakten bij de bouwplannen voor het Lutkemeer. De herziening van het bestemmingsplan diende om per brief commentaar te sturen op de aanleg van het industrieterrein in een van de diepste polders van de stad.

Het gevolg, zo schrijft het waterbureau, zou zijn dat bij een overstroming de schade zou toenemen. Ook voorziet het bestemmingsplan niet in extra waterberging om verstoring van “de diepste kwelpolder binnen de gemeentegrenzen” te voorkomen. Verder wijst het waterschap er subtiel op dat er nog steeds een watervergunning nodig is, terwijl uit een inmiddels beruchte uitspraak van het Europese Hof blijkt dat de waterkwaliteit zelfs niet tijdelijk kan verslechteren als gevolg van bouwplannen.

Het waterschap wacht nog op de reactie van de gemeente, zegt een woordvoerder. Hij wil niet anticiperen op de mogelijkheden die Amstel, Gooi en Vecht hebben om de bouwplannen ter discussie te stellen.

Lutkemeer zou daarmee een van de eerste bouwplannen kunnen worden waarin het gewicht dat waterschappen zullen hebben in de ruimtelijke ordening duidelijk wordt. Wat houdt ‘water- en bodembeheersing’ precies in? Waterbedrijven zullen deels voor deze positie moeten vechten.

In reactie op Kamervragen van minister Mark Harbers (Water) lijkt het er niet op dat de toekomst van het Lutkemeer ineens helemaal gaat veranderen, nu water en bodem bepalend zijn geworden. Gevraagd naar de gevolgen voor de polder schrijft Harbers dat de beslissing bij de gemeente ligt en dat maatregelen om de risico’s te verkleinen verstandig zijn. “Maar het risico is hier niet zo groot dat de bouw sowieso roekeloos zou zijn.”

Leave a Reply Cancel reply