Meer meldingen van seksueel wangedrag door zorgverleners: 'Als je op de behandeltafel ligt, is er sprake van machtsongelijkheid'

De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) is ervan overtuigd dat dit slechts het topje van de ijsberg is en dat het werkelijke cijfer vele malen hoger ligt. Voor veel patiënten, cliënten en collega’s blijft de drempel om seksueel wangedrag te melden te hoog.

Het feit dat er meer klachten zijn betekent volgens de inspectie niet noodzakelijkerwijs dat ongepast seksueel gedrag vaker voorkomt dan voorheen. Doordat er de laatste tijd meer aandacht is voor dit onderwerp in de zorg, wordt er eerder melding gemaakt van wangedrag. Dit is waarschijnlijk het geval in de gehandicaptenzorg, waar bijna een derde van alle meldingen vandaan komt (100). Dit zijn 50 meldingen meer dan in 2022 en is tevens de grootste stijging.

Gemakkelijker rapporteren

“Wij zien deze stijging als iets positiefs”, zegt Selini Roozen-Vlachos, die zich in de inspectie bezighoudt met ongewenst seksueel gedrag van zorgprofessionals jegens hun cliënten en patiënten. “Het betekent dat maatregelen om rapportage te vergemakkelijken effectief zijn. En dat deze gevallen worden gestopt, dat er maatregelen worden genomen.”

Ook de geestelijke gezondheidszorg (70 meldingen in 2023), de eerste lijn (waaronder huisartsen en fysiotherapeuten, 60 meldingen), de jeugdzorg (50) en verpleeghuizen en wijkverpleging (40) zien een stijging. Alleen in de ziekenhuizen en klinieken (10) bleef het aantal meldingen ongeveer gelijk aan het jaar ervoor. Volgens Roozen kan dit betekenen dat daar minder risico’s zijn, maar het kan ook zijn dat de cultuur daar te onveilig is om ongewenst gedrag te melden.

Het aantal meldingen laat al geruime tijd een stijgende lijn zien. In 2020 waren er nog 130 meldingen, in 2023 zullen dat er 330 zijn. “De inspectie doet een extra inspanning en vraagt zorginstellingen om drempels voor het melden weg te nemen”, zegt Roozen. “Ook de sociale zorg is toegenomen, bijvoorbeeld door de uitgifte van Boos over misbruik De stem.”

Kwetsbare mensen

De aard van de meldingen loopt sterk uiteen: van een seksueel expliciete opmerking en ongewenste aanraking tot aanranding en verkrachting. Dit komt heel vaak voor bij kwetsbare mensen met een verstandelijke beperking of dementie. Maar het gaat ook om seksueel contact met wederzijds goedvinden, zegt Roozen. “Dat mag volgens het tuchtrecht en de beroepscodes niet.” Zorginstellingen zijn verplicht om ongepast gedrag van zorgmedewerkers jegens patiënten en cliënten te melden aan de inspectie.

Een fysiotherapeut die zijn cliënt langer aanraakt dan nodig is, een arts die uitkijkt naar het consult met die aantrekkelijke patiënt: het zijn allemaal situaties waarin de zorgprofessional een grens kan overschrijden, zegt inspecteur Roozen. “Meestal corrigeren zorgverleners zichzelf en wordt de situatie niet erger. Maar er kan een moment in je leven zijn, bijvoorbeeld tijdens een scheiding of een overlijden, dat je wat zwakker bent en een stapje verder gaat.”

Ook hij stak per ongeluk de grens over.

Vorig jaar ging het in vrijwel alle gevallen (93 procent) om een zorgverlener die nog niet eerder een melding had ontvangen. En bijna altijd (94 procent) ging het om wangedrag jegens een patiënt. “We moeten seksueel wangedrag veel meer als een beroepsrisico beschouwen. “Het kan elke zorgverlener wel eens overkomen.”

Ook kan de grens onbedoeld worden overschreden, bijvoorbeeld bij cliënten die eerder seksueel misbruik hebben meegemaakt. “Dit geldt voor één op de twee vrouwen en één op de vijf mannen. Ze kunnen de manier waarop ze zich wassen bijvoorbeeld erg onaangenaam vinden, wat herinneringen kan oproepen. Al is dat op dat moment helemaal niet de bedoeling van de zorgverlener. “Het kan heel ingewikkeld zijn.”

“De verandering die we in de gezondheidszorg moeten doorvoeren is bewustwording bij zorgaanbieders. Je raakt mensen door je werk en dat kan als grensoverschrijdend worden ervaren. We moeten een cultuurverandering doorvoeren en daar openlijk over praten”, stelt Roosen.

Volgens haar neemt de bewustwording toe, maar is er nog ruimte voor verbetering. “Ik hoor nog te vaak van zorgbestuurders dat dit in hun organisatie of sector niet gebeurt. We moeten onder ogen zien dat dit overal gebeurt, vooral in de afhankelijkheidsrelaties, die in de gezondheidszorg voorkomen.”

En het gaat niet alleen om ongewenst gedrag. “Consensuele relaties tussen zorgverlener en cliënt of patiënt horen ook niet thuis in de gezondheidszorg. Zelfs als ze verliefde volwassenen zijn. Want er is altijd sprake van een ongelijke relatie tussen de zorgverlener en de cliënt of patiënt. Altijd. Je weet nooit zeker of iemand daadwerkelijk ergens mee instemt of dat die toestemming volledig vrijwillig is. Zelfs als de klant dat zegt. “Als je op de behandeltafel gaat liggen, is er sprake van een machtsongelijkheid.”

Verpleegkundige bij GTST

Roozen weet: veel mensen zien dit anders. “Het is geromantiseerd. In medische romans, maar ook in populaire televisieseries, zoals De Fysiotherapeut in het televisieprogramma. oogbollen een seksuele relatie heeft met een cliënt, en de verpleegkundige in Goede en slechte tijden.”

Er zijn geen harde cijfers over hoe vaak deze relaties voorkomen, maar Roozen ziet ze ‘regelmatig’. Want als zo’n relatie tijdens de behandeling ontstaat, wordt dit strafrechtelijk gezien als ontucht. “En als de behandeling net is afgelopen, is het nog steeds verboden volgens het tuchtrecht. Er moet dus eerst een periode van bezinning in acht worden genomen. Dat je elkaar een tijdje niet ziet.

Waarom is dit belangrijk? “Veel van deze zogenaamde relaties houden geen stand, en de overgrote meerderheid van de patiënten of cliënten ondervindt daardoor schade. “Het heeft ook de neiging het wantrouwen jegens zorgverleners in het algemeen te vergroten, wat de daaropvolgende behandeling kan ondermijnen.”

die grote liefde

Volgens Roozen denken deze koppels vaak dat ze de uitzondering zijn, de kans op die grote liefde. “En daaruit zijn ook gelukkige relaties voortgekomen. Maar als je zoiets doet, moet je je als zorgverlener realiseren dat je een groot risico loopt dat iemand schade ondervindt.”

Wat moet u doen als dit u als zorgverlener overkomt? Roozen: “Bespreek dit met een collega of vertrouwenspersoon. En als je de grens al bent overgestoken, laat hem dan stoppen. We moeten toewerken naar een veilige werkcultuur, waarin dit besproken kan worden. Dit geldt ook als je iets opmerkt bij een collega. Begin een gesprek met hem of haar. Want als dat niet het geval is, zul je later, als blijkt dat er iets aan de hand is, er spijt van krijgen dat je je mond hebt gehouden.”

Meer meldingen van seksueel wangedrag door zorgverleners: ‘Als je op de behandeltafel ligt, is er sprake van machtsongelijkheid’

Leave a Reply Cancel reply