De monumentale Constantpoort wil de Westelijke Tuinsteden een gezicht geven: ‘Die indrukwekkende en speelse uitstraling is heel mooi’

Het Fallusmonument op de Dam kennen we allemaal, maar Amsterdam kent ook belangrijke kunstwerken in de openbare ruimte, waarvan sommige ten onrechte onbekend zijn.

De ingang van sportpark Ookmeer in de Westelijke Tuinsteden, tussen Geuzenveld en Osdorp, wordt in eerste instantie gemarkeerd door een soort poort kunststof bord door de beeldhouwer Constant (zie kader). Het kunstwerk bevindt zich op de kruising van de Troelstralaan, (begin jaren zestig nog steeds gezien als) een hoofdverkeersader, en het Herman Bonpad, dat het sportpark verdeelt. Het doel van de werkzaamheden was om de ingang van Sportpark Ookmeer te markeren, en dat is ook zo, al is het nu enigszins aan het zicht onttrokken door een gemeentelijke vlaggenmast en volwassen bomen. Kort na installatie kreeg het werk een nieuwe naam: Poort van Constant.

Het sportpark Ookmeer is een belangrijk onderdeel van het Algemeen Uitbreidingsplan (AUP) en was al in 1935 opgenomen in de eerste plannen. In het AUP werd veel aandacht besteed aan vegetatie en recreatie vanuit het oogpunt van hygiëne en gezondheid. Naast boomgaarden, plantsoenen en parken werd daarom veel ruimte gereserveerd voor sportvelden. Ookmeer is de thuisbasis van onder meer voetbalclubs als DEVO’58, CVV Vlug en Vaard, RK Sportvereniging Door Combinatie Groot, Tennisvereniging Osdorp, de honkballers van Amsterdam Pirates, een manege en een boogschietvereniging, en biedt de mogelijkheid om klim-, fitness- en indoorsporten te beoefenen.

Visie voor de toekomst van Nieuw Babylon

De Constantpoort werd op 7 februari 1962 in opdracht van de gemeentelijke dienst Rijkswaterstaat gebouwd, vertelt Ellen van Kessel (67), voormalig medewerker van de afdeling monumenten en archeologie van de gemeente Amsterdam; zij was tot haar pensionering betrokken bij de monumentenaanvraag. “Daarna volgde een schets, een model en op 16 april 1963 ontving hij de definitieve bestelling. Op basis van de schetsen zijn door Rijkswaterstaat de technische tekeningen gemaakt.”

Bij de ingang van Sportpark Ookmeer, tussen Geuzenveld en Osdorp, staat de Constantpoort, een kunstwerk ontworpen door kunstenaar Constant Nieuwenhuys en naar hem vernoemd. Sinds januari is het een gemeentelijk monument.Afbeelding Dingena Mol

Van Kessel legt uit waarom Rijkswaterstaat voor Constant koos: “Dat was op advies van de Beeldhouwerscommissie, omdat Constant een van de weinige kunstenaars was die zich intensief bezighield met de openbare ruimte. “New Babylon, zijn visie op de toekomst van het stadsleven, is daar een bekend voorbeeld van.”

De Constantpoort is gemaakt van gewapend beton en volgt, “ondanks zijn speelse karakter”, zo schrijft de gemeente, de traditie van het brutalisme, de formidabele bouwstijl waarin beton het centrale materiaal was. Het is tegelijkertijd een kunstwerk, een vuurtoren en een rustplaats: er staan bankjes in. Op dertien meter hoogte lijkt het al groot, het is groter: het grootste deel van het kunstwerk is onzichtbaar. Het heeft een fundering van 28 palen van 13 meter lang met een geballaste basis waarop een vloer van 20 centimeter dik is geplaatst. Het werk zou 50.000 florijnen hebben gekost, de salarissen van de kunstenaar niet meegerekend.

Afbeeldingen Rembrandt, Thorbecke en Vondel

De Poort werd geopend in 1964 en vervaagde daarna enigszins in de anonimiteit. Ook deze is erg populair, maar het is niet bepaald de Dam, maar het werk wordt niet vergeten. Op 21 juli 2011 werd op initiatief van Rita Doets, een voormalig medewerkster van stadsdeel Nieuw-West, een plaquette onthuld met uitleg over de ‘ruimtelijke constructie’. Doets vond het jammer dat zo weinig mensen van het bestaan van de Poort afwisten en stelde na zijn dood geld beschikbaar voor het informatiepaneel, dat uitgebreid vertelt over Constants artistieke carrière.

Het kunstwerk is op 16 januari door het stadsdeelbestuur Nieuw-West aangewezen als gemeentelijk monument. Van Kessel weet dat het niet vaak voorkomt dat een kunstwerk in de openbare ruimte deze status krijgt: andere voorbeelden in de stad zijn de beelden van Rembrandt, Thorbecke en Vondel op de pleinen en het park die hun naam dragen, en het Homomonument op de Westermarkt. . .

Van Kessel: “De reden om de Constantpoort als monument aan te wijzen is dat deze zeldzaam is, er staan nauwelijks werken van Constant in de openbare ruimte. “Het staat nog steeds op de oorspronkelijke locatie, wat ook belangrijk is, en het is in goede staat, wat helpt.” Van Kessel herinnert zich vanzelfsprekend de historisch-culturele en stedenbouwkundige waarden, die altijd de criteria vormen voor de aanwijzing van een monument.

Kim van der Horst (45) is directeur van de Constant Foundation, die het werk van Constant beschermt en promoot. “We zijn heel blij dat de Poort een monument is geworden, omdat we weten dat de gemeente er nu voor gaat zorgen. Het is goed dat het werk bewaard blijft voor de toekomst”, zegt Van der Horst, dochter van Constants weduwe Trudy.

Van Kessel, van oorsprong architectuurhistoricus, weet dat Constant ‘een verbinding zocht tussen leven en kunst’. “Dat zie je terug in de multifunctionele deur. Die speelse imposantheid die van veraf opvalt, is van dichtbij ook heel mooi. Of je er nu onderdoor loopt, fietst of op een van de bankjes zit: het is werkelijk monumentaal in alle opzichten en van alle kanten. De Poort van Constant is een ervaring.”

Constant Kunstenaar (Constant Nieuwenhuys), oktober 1980.Afbeelding ANP / Nederlands Fotomuseum

Wie was Constant?

Constant Anton Nieuwenhuijs (1920-2005) was beeldend kunstenaar, schrijver en muzikant (hij spelde zijn naam ‘Nieuwenhuys’ en signeerde zijn werk ‘Constant’). Hij was lid van de kunstbeweging Cobra en naast schilder ook ontwerper van het ‘visionaire’ architectuurproject New Babylon.

In 1960 stopte Constant met schilderen en wijdde zich volledig aan het New Babylon-project. Hij werkte eraan van 1956 tot 1974. Met New Babylon schetste Constant een visie van een wereldstad van de toekomst, waar land collectief eigendom is, het werk volledig geautomatiseerd is en de noodzaak om te werken vervangen wordt door een nomadische levensstijl van creatief spel. . New Babylon wordt bewoond door homo ludens, die, vrij van werk, geen kunst hoeft te maken omdat hij creatief is in zijn dagelijks leven.

In 1969 keerde de Amsterdammer terug naar de schilderkunst, aquarel en grafiek. Net als in zijn picturale begin liet Constant zich inspireren door thema’s als de oorlog in Vietnam, de hongersnood in Afrika en de vluchtelingen uit Kosovo, maar beetje bij beetje werden er meer klassieke motieven in zijn werk geïntroduceerd. Kunstpaus Rudi Fuchs schreef in 1995: “Sommige mensen beschouwen Constants latere werk als een terugkeer naar de traditie. Ik deel deze mening echter op geen enkele manier. Ik beschouw de ontwikkeling ervan vanaf de jaren zeventig als een diepere penetratie in de tuin van de schilderkunst.’

In de openbare ruimte zien we Constant, behalve in Ookmeer, uit 1949 op de muur van een terras bij Holløse in Denemarken. In 1966 werd het Leidse Kooiplein verlicht met een Constant-fontein. De fontein werkte jarenlang niet en raakte in verval, maar toen het plein in 1999 werd verbouwd, werd de fontein gerenoveerd en aangepast zodat voorbijgangers niet meer besproeid zouden worden.

Leave a Reply Cancel reply