Dat giftige Marengo-proces heeft van Nederland een ander land gemaakt.

Ridouan Taghi en zestien medeverdachten in het exorbitante liquidatieproces van Marengo horen dinsdag hun vonnis. Hiermee eindigt de eerste ronde van het meest giftige proces ooit gezien. Anatomie van een strafzaak die het land bijna zes jaar lang op zijn kop zette en angst in de wet zaaide.

Wouter Laumans En Paul Vugts26 februari 202403:00 uur

Na alles wat er is gebeurd, is het moeilijk voor te stellen dat het liquidatieproces van Marengo in 2017 begon als een relatief eenduidige strafzaak. Eén moord, twee verdachten. Wanneer een van hen, Nabil B., zo in de val zit dat hij geen uitweg meer ziet, besluit hij kroongetuige te worden. De strafzaak wint aan momentum en breidt zich in alle richtingen uit.

Aanvankelijk heerst er vreugde onder het Openbaar Ministerie. Tot slot wil ook een actor uit het Nederlands-Marokkaanse criminele circuit vertellen over de achtergronden van de liquidaties. “Hun verklaringen maken het mogelijk dat de daders van deze moorden ook worden vervolgd en berecht”, zeiden aanklagers op 23 maart 2018, waarbij ze de kroongetuigenovereenkomst aankondigden. De streng beveiligde rechtszaal op Schiphol zit vol met journalisten en politieagenten.

Vreugde verandert snel. De reactie vanuit het criminele milieu komt binnen een week. In Amsterdam-Noord wordt Reduan, de oudere broer van Nabil B., in zijn schrijfbedrijf doodgeschoten.

Achteraf gezien markeert dit drama een nieuwe realiteit voor iedereen die betrokken is bij het Marengo-proces. De onderwereld en de rechtbanken zijn niet langer twee afzonderlijke werelden. Een minderheid in het criminele milieu lijkt het strafproces te beschouwen als een voortzetting van wat er op straat gebeurt. De procederende partijen met hun moraal in de bovenwereld (magistraten, advocaten) worden plotseling onderdeel van wat normaal gesproken in de diepten van de onderwereld gebeurt.

iedereen wijst

In eerste instantie heeft niet iedereen door dat het schaakbord opeens veel meer vakjes heeft, maar vanaf dat moment maakt het Marengo-proces geen onderscheid meer tussen criminele en niet-criminele vijanden. Dit maakt iedereen tot een potentieel doelwit.

Ook de pers merkt het. In juni 2018, drie maanden na de moord op de broer van de kroongetuige, wordt het weekhuis gesloopt Panorama schiet met een raketwerper en rijdt een brandende auto het krantengebouw binnen De Telegraaf. Beide media hebben onlangs gepubliceerd over de Marengo-zaak en de daaraan gerelateerde processen. Ten tijde van de aanslagen stond misdaadjournalist John van den Heuvel sinds december 2017 onder strenge beveiliging vanwege een ernstige bedreiging voor zijn leven. Dat gaat tot op de dag van vandaag door.

De commotie neemt toe. Minister van Justitie Ferd Grapperhaus spreekt na de aanval. De Telegraaf van ‘onaanvaardbare intimidatie’. Premier Mark Rutte noemt de aanval ‘een klap in het gezicht van de vrije democratie’. Hij belooft dat beide zaken ‘tot op de bodem’ zullen worden onderzocht. Een rechter wil echter geen verband leggen tussen de aanslagen. Bij het proces voor de aanval op De Telegraaf De rechtbank oordeelde dat dit een aanval op de persvrijheid was, maar in het geval van Panorama De rechtbank oordeelde uiteindelijk dat dit niet was vastgesteld.

Tot zover de juridische realiteit.

Hoe dan ook, na de twee aanslagen is het voor journalisten duidelijk dat iedereen die over de Marengo-zaak en de daarmee samenhangende processen publiceert, op eierschalen loopt.

‘Ernstige bedreiging voor onze rechtsstaat’

De volgende klap zal de samenleving nog harder treffen. Op 18 september 2019 werd Derk Wiersum, een van de advocaten die Nabil B. hielp kroongetuige te worden, in Buitenveldert doodgeschoten. De commotie verspreidt zich door het hele land. Minister Ferd Grapperhaus, een bekende van de familie, noemt de moord ‘een aanval op de rechtsstaat’. De Nederlandse Orde van Advocaten, het Openbaar Ministerie en de Raad voor de Rechtspraak spreken van een ‘ernstige schending van onze democratische rechtsorde’ en van ‘een ernstige bedreiging voor onze rechtsstaat’.

Na de moord op Wiersum ontstaat er een nieuwe realiteit rondom het Marengo-proces. Vanaf dat moment zullen de aanklagers en rechters in de zaak onder strikte veiligheidsmaatregelen staan. Ze durven niet meer onder hun naam te opereren en de media wordt dringend verzocht hen letterlijk en figuurlijk buiten beeld te houden.

Bedreigingsanalisten die belast zijn met het beoordelen van de noodzaak om mensen te beschermen, maken niet langer gebruik van het bekende ‘waarschijnlijkheidsscenario’, waarbij bij de beoordeling van de noodzaak van maatregelen rekening wordt gehouden met de waarschijnlijkheid van een aanval. Er wordt voortaan uitgegaan van het ‘voorstelbaarheidsscenario’, waarbij we alleen nog maar de vraag hoeven te beantwoorden: is geweld denkbaar? Daarin schuilt een probleem. In principe is alles denkbaar.

Het Surveillance and Protection systeem, dat tot doel heeft aanvallen op mensen te voorkomen, piept en kraakt door de toestroom van nieuwe TBP’s (people to be protected). Het ongemak is breder. Niet alleen de rechters, aanklagers, advocaten, leden van het Openbaar Ministerie en journalisten rondom het Marengo-proces wordt op hun verjaardag gevraagd of ze nog veilig zijn, maar ook de advocaten, aanklagers of rechters die er niets mee te maken hebben (strafzaken over ) het meest Plotseling wordt hen die vraag gesteld.

Dit veroorzaakt algemeen ongemak. Opeens hebben aanklagers in veelvoorkomende strafzaken het moeilijk omdat ze niet willen dat hun naam in de krant komt of door cartoonisten van de rechtbank wordt afgebeeld. Het argument: veiligheid. De arrestatie van Ridouan Taghi in Dubai in december 2019 verandert niets aan deze situatie. Sinds de moord op Derk Wiersum draait het Marengo-proces grotendeels om veiligheid, of het gebrek daaraan, en de zwarte vloed om hem heen blijft zich uitbreiden.

Peter R. de Vries

Dit treft ook Peter R. de Vries. Begin juni 2020 maakte hij bekend dat hij als vertrouwenspersoon zou optreden voor kroongetuige Nabil B. Er ontstonden vrijwel onmiddellijk meningsverschillen tussen hem en de regering over veiligheidskwesties.

In die zin faalt de regering ernstig, zoals de Nederlandse Veiligheidsraad (OVV) later zal verifiëren. Cruciale informatie over de veiligheid van kroongetuige en zijn gezin, advocaat Derk Wiersum en Peter R. de Vries, heeft altijd vastgezeten in de bureaucratie of tussen scheidingswanden tussen verschillende overheidsinstanties. Bovendien lijkt het onderzoek voor de staat belangrijker te zijn geweest dan de veiligheid: een verrassende bevinding, vooral omdat nabestaanden van de kroongetuige alle ellende hadden voorspeld voordat de deal werd aangekondigd, maar veelal werden afgewezen.

Op dinsdag 6 juli 2021 werd Peter R. de Vries neergeschoten terwijl hij langs de Lange Leidsedwarsstraat in het centrum van Amsterdam liep. Negen dagen later overleed hij aan zijn verwondingen. Opnieuw gaat er een schokgolf door het land. Opnieuw is iemand die dicht bij de kroongetuige in het Marengo-proces stond, vermoord. Dit keer is heel Nederland in rouw, omdat iedereen De Vries kende.

Eén van degenen die verrast reageert is Dilan Yesilgöz, destijds staatssecretaris van Economische Zaken. “Dit is zo verschrikkelijk”, twittert hij. “Ik zit hier alleen maar te huilen, echt sprakeloos.” Ze zal later de aanval op Peter R. de Vries noemen als een van de redenen waarom ze minister van Justitie werd. Als het eenmaal zo is, zegt hij in een interview met De Telegraaf dat politici “te naïef” zijn geweest in de aanpak van de georganiseerde misdaad. Ze noemt de aanslagen rond het Marengo-proces ‘pure terreur’. In haar huidige rol als minister van Justitie en Veiligheid is Yesilgöz inmiddels zeer zeker.

amalia

Ook geschokt is VVD-gedeputeerde Ulysse Ellian. Hij staat kritisch tegenover gevangenisregimes voor zware criminelen. Ook stelt hij Kamervragen over Ridouan Taghi. Ellian wordt er door advocaat Inez Weski van beschuldigd zijn parlementaire lidmaatschap te hebben gebruikt om Taghi’s detentie te verergeren. In december 2022 wordt bekend dat het VVD-Kamerlid hoge beveiliging gaat eisen.

Dit lot treft ook kroonprinses Amalia, nadat informatie naar voren kwam die erop wees dat zij het doelwit zou kunnen zijn van een moord of ontvoering. Dit zijn gedecodeerde berichten tussen criminelen. Hoewel nog niet duidelijk is hoe concreet hun plannen zijn, lopen de veiligheidsdiensten geen gevaar.

Hoewel de prinses onlangs is teruggekeerd naar haar studentenhuis in Amsterdam, illustreert de uitgave de spanning die nu hangt rond alles wat met Marengo te maken lijkt te hebben.

De vraag is of die spanning ooit zal verdwijnen. Dinsdag doen de rechters uitspraak over Ridouan Taghi en zestien medeverdachten. Het Openbaar Ministerie heeft zes levenslange gevangenisstraffen en andere zeer lange straffen geëist. Veel betrokkenen, waaronder Taghi zelf, de hoofdverdachte, zijn het eens over de uitkomst van het proces tegen Marengo. Tijdens zijn eerste verhoor gaf hij al aan dat hij een levenslange gevangenisstraf verwachtte en herhaalde dit tijdens het proces meerdere keren (“Je hebt het vonnis al op zak. Je kunt het eruit halen en aan mij geven, dan kan ik blijven in mijn cel.”). Verdachten krijgen ook een schriftelijke straf (levenslange gevangenisstraf).

Maar als het vonnis wordt uitgesproken, zullen we ook denken aan Derk Wiersum en Peter R. de Vries. Hun stoelen zullen net zo leeg zijn als die van Reduan in de rechtszaal waar de familie van kroongetuige Nabil B. het vonnis zal kunnen aanhoren.

Inez Weski

Ook Inez Weski ontbreekt. Taghi’s hoofdadvocaat werd in april vorig jaar gearresteerd op verdenking van lidmaatschap van zijn criminele organisaties, voor zover deze betrokken waren bij de internationale drugshandel en het witwassen van geld.

Iedereen die naar deze cynische eliminatierace kijkt, kan niet anders dan zich afvragen wat er gaat gebeuren. Dat gebeurt er: deze weken draait het geruchtencircus op volle toeren door de straten en in de gerechtsgebouwen. Zullen de vonnissen leiden tot nieuw geweld? Zo ja, wat zou er kunnen gebeuren?

De uitspraak van dinsdag is slechts het einde van de eerste helft. Een hoger beroep zal zeker volgen. Dit wetende, zowel in het criminele milieu als bij de veiligheidsdiensten, rijst de echte vraag of de straf het begin is van het einde van een proces omgeven door bruut geweld, of slechts het einde van het begin.

Eén ding is al duidelijk: het giftige Marengo-proces heeft Nederland in een ander land veranderd.

Luister naar de podcast Parool Crime: