Vanuit Amsterdam voert de Russische televisiezender Dozhd de strijd tegen het Poetin-regime

Vijftig medewerkers van de onafhankelijke Russische televisiezender Dozhd doen vanuit Amsterdam verslag van de situatie in Rusland en Oekraïne. De grootste uitdaging? Bereik kijkers buiten het traditionele Kremlin-kritische publiek van Dozhd.

Daan de Vries22 februari 202414:24

‘Het is drie uur in de middag in Moskou. Je kijkt naar het nieuws van woensdag 21 februari.’ Zo heet presentator Tikhon Dzjadko zijn kijkers welkom bij het actualiteitenprogramma. Hier en nu. Dzjadko zelf is twee tijdzones verderop, in een studio in Amsterdam.

Het programma begint met de moeder van oppositieleider Alexei Navalny, die een rechtszaak heeft aangespannen om de autoriteiten te dwingen het lichaam van haar zoon over te dragen. De dood van Navalny vijf dagen eerder was een zware klap voor Dozhd-journalisten.

Navalny als voorbeeld

“Velen van ons kenden Aleksej persoonlijk”, zegt Dzjadko, die naast presentator ook hoofdredacteur is van Ruslands laatste onafhankelijke televisiezender. Journalisten zagen Navalny als een voorbeeld van kracht en moed, wat hoop gaf dat positieve verandering mogelijk is in Rusland. “Maar tegelijkertijd is het gemakkelijker voor ons omdat we niet in Rusland zijn”, zegt Dzjadko. “In Rusland arresteren ze mensen die zelfs bloemen leggen bij een monument.”

Kort na de Russische inval in Oekraïne, zaterdag precies twee jaar geleden, moest Dozhd afmelden. Het Kremlin blokkeerde de website en voerde een nieuwe censuurwet in, die gevangenisstraffen voor berichtgeving over de oorlog omvatte.

Een paar maanden later was Dozjd weer in de ether, vanuit studio’s in Letland, Georgië, Frankrijk en Nederland. Vanaf zomer 2023 worden alle shows opgenomen in Amsterdam. Dozjd wordt ondersteund door donaties, abonnees en advertentie-inkomsten – in het reclameblok van Hier en nu Onder andere wordt een Duitse kaviaarimporteur aanbevolen.

Werken in ballingschap lijkt ‘een ontzettend lange zakenreis’, zegt presentatrice Polina Miloesjkova (30). Kan niet terugkeren naar Rusland: Omdat het Kremlin Dozhd een “ongewenste organisatie” heeft genoemd, worden de medewerkers van de zender strafrechtelijk vervolgd.

Vijanden van Rusland

Milushkova heeft er weinig vertrouwen in dat de situatie in Rusland op korte termijn zal verbeteren, zelfs als Rusland de oorlog verliest of er iets met Poetin gebeurt. “Poetin heeft zo’n alomvattend systeem gebouwd dat iemand anders naar voren zal treden”, vreest Milushkova. Zelfs als de repressie iets afneemt, verwacht hij niet dat hij kan terugkeren. ‘Daarvoor is het beeld dat wij vijanden van Rusland zijn te gecultiveerd.’

Het doet hem denken aan Ivan Bunin, zijn favoriete schrijver. Als uitgesproken tegenstander van de bolsjewieken vertrok Bunin na de Russische Revolutie naar Frankrijk. Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak, schreef hij aan een vriend die zich tot zijn ontsteltenis zorgen begon te maken over het leven van Stalin, de leider van het regime dat hij twintig jaar eerder was ontvlucht. Maar de verovering van de Sovjet-Unie door de nazi’s was een nog grotere nachtmerrie voor Bunin.

Aan het einde van de oorlog heerste er een goed humeur onder de Russische emigranten in Parijs. De langverwachte terugkeer naar zijn geboorteland kwam voor Bunin echter nooit: de schrijver stierf in ballingschap in 1953.

Gedachten over Rusland

“Ik zal moeten accepteren dat ik hier nu woon”, zegt Milushkova. “Maar het is moeilijk om aan een nieuw leven te wennen als al je gedachten en werk nog in Rusland zijn.” In Dozhd houdt ze zich de hele dag bezig met Rusland en praat verder weinig met haar vriend, die ook journalist is.

Hoofdredacteur Dzjadko heeft, zeker na de dood van Navalny, de indruk dat de situatie in Rusland verder zal verslechteren. De hoofdredacteur ziet het als zijn taak om de Russen te blijven informeren. Zelfs mensen die niet tot het traditionele Kremlin-kritische publiek van Dozhd behoren. “Er zijn mensen voor wie de dingen die voor ons zinvol zijn, niet zinvol zijn. We moeten een andere taal met ze spreken”, zegt Dzjadko. Om een ​​nieuw, jonger publiek te bereiken, maakt Milushkova niet alleen nieuwsuitzendingen, maar ook korte video’s voor YouTube en andere sociale netwerken.

Kijkers in Rusland kunnen zonder beperkingen Dozhd-uitzendingen bekijken via YouTube. De video’s worden doorgaans zo’n 500.000 keer bekeken. De Russische overheid kan echter op elk moment besluiten de toegang tot YouTube te blokkeren, zoals eerder gebeurde met Instagram en Facebook.

Dzjadko weet niet waarom dat nog niet is gebeurd. “Maar als het gebeurt, zullen we op zoek gaan naar nieuwe mogelijkheden om onze kijkers te bereiken.” Ongeveer tweederde van de kijkers komt uit Rusland, nog eens 10 procent kijkt uit Wit-Rusland en Oekraïne.

Angst voor het Kremlin

De dood van Navalny laat volgens Dzjadko zien dat de verspreiding van informatie datgene is waar het Kremlin het meest bang voor is. Toen de grootschalige invasie van Oekraïne begon, voerde de regering onmiddellijk repressieve maatregelen in die het voor de media onmogelijk maakten om te werken. “Daarom spreken we nu in Nederland en niet in Moskou”, zegt Dzjadko.

Een aanzienlijk deel van de berichtgeving van Dozhd gaat over de oorlog in Oekraïne. Dzjadko ziet die oorlog als een botsing tussen twee beschavingen: dictatuur en democratie. “En ik twijfel er niet aan dat de overwinning uiteindelijk voor Oekraïne zal zijn”, zei Dzjadko.

Dit is ook belangrijk voor Rusland. “Als Poetin in Oekraïne wint, zal hij zijn positie versterken”, zei Dzjadko. Sterker nog, een nederlaag brengt het einde ervan dichterbij. “Poetin ondertekende zijn politieke doodvonnis door de oorlog in Oekraïne te beginnen. Het punt is dat we nog steeds niet weten wanneer deze straf zal worden toegepast.’