Groenland is maandelijks in het nieuws vanwege de klimaatverandering. Moeten we ons zorgen maken?

Voor een land met slechts 55.000 inwoners haalt Groenland vaak het wereldnieuws. ‘Klimaatalarm’, luidde de kop. door Volkskrant in november: “De noordkant van Groenland smelt meer dan verwacht.” In januari schreef The Guardian dat “Groenland 30 miljoen ton ijs per uur verliest.” En vorige week meldde het Amerikaanse CNN dat Groenland “steeds groener” wordt, met mogelijk “gigantische” gevolgen voor de hele wereld.

Dat er zoveel belangstelling is voor Groenland is niet verwonderlijk, zegt poolonderzoeker Maurice van Tiggelen van de Universiteit Utrecht. Ongeveer 80 procent van het land is bedekt met sneeuw en ijs, maar steeds meer daarvan smelt als gevolg van de klimaatverandering. ‘De Groenlandse ijskap heeft sinds de jaren tachtig veel massa verloren, in een steeds sneller tempo’, zegt hij.

Het smeltwater van Groenland is momenteel de belangrijkste oorzaak van de stijging van de zeespiegel. “Net zoveel als alle gletsjers ter wereld (zoals de Alpen, Alaska en de Himalaya) bij elkaar. En twee keer zoveel als Antarctica.” Het smelten van Groenland heeft ook invloed op de mondiale oceaanstromingen, onder meer als drijvende kracht achter de warme Golfstroom, die zorgt voor een relatief mild klimaat in Europa.

Al deze zorgwekkende krantenkoppen roepen de vraag op hoe ernstig de klimaatverandering in Groenland is. Wat zijn de gevolgen voor de wereld en wat betekent het voor Groenland zelf als steeds meer ijs smelt?

Eén miljard ton ijs

In januari publiceerden Amerikaanse onderzoekers in Nature hoeveel oppervlakte de Groenlandse ijskap de afgelopen veertig jaar aan de randen heeft verloren, op basis van NASA-satellietbeelden. Het bleek ruim 5.000 vierkante kilometer te zijn, ongeveer evenveel als de provincie Noord-Brabant. In totaal komt dit neer op 1 biljoen ton ijs, oftewel een totaal van 30 miljoen ton per uur, ongeveer 20 procent meer dan eerder werd gedacht.

“Het is lastig om precies te meten hoeveel ijs er op Groenland smelt”, legt Van Tiggelen uit. “De ijskap smelt in hogere gebieden, wat vanuit de ruimte moeilijker te zien is. Maar na veertig jaar satellietbeelden weten we steeds beter hoeveel er aan de randen verdwijnt.” Door het smelten van Groenland stijgt de zeespiegel wereldwijd jaarlijks met ongeveer een halve millimeter, maar zal in de toekomst waarschijnlijk stijgen tot een volledige millimeter per jaar en mogelijk zelfs nog meer. “Het lijkt niet veel, maar uiteindelijk zou het eind deze eeuw kunnen oplopen tot 10 of 20 centimeter. En dat is precies wat er in Groenland gebeurt.”

Uit onderzoek uit november, ook in Nature, blijkt hoe onvoorspelbaar de toekomst van de Groenlandse spiering is. Onderzoekers ontdekten dat acht gletsjers aan de noordkant van Groenland, die voorheen als stabiel werden beschouwd, de afgelopen jaren ernstig zijn verzwakt. Als ze instorten en volledig smelten, zou dat in theorie een zeespiegelstijging van 2,1 meter betekenen. Maar dat is zeer onwaarschijnlijk, benadrukt Van Tiggelen. In tegenstelling tot Antarctica staan ​​de Groenlandse gletsjers niet “op de rand van instorten”, maar zijn ze relatief veilig op het land en zullen ze vaak wat krimpen en smeltwater verliezen.

In termen van zeespiegelstijging zijn de risico’s veel groter op Antarctica, waar het nog relatief koud is. In tegenstelling tot Groenland wordt Antarctica omgeven door drijvende ijsplaten, die een soort bufferzone rond landijs vormen. Op deze platen heeft ook de temperatuur van het water onder het ijs invloed op het smelten. Als ze verdwijnen, zou dat bijvoorbeeld een probleem zijn voor de enorme Thwaites-gletsjer. In de meest ernstige klimaatscenario’s zal dit resulteren in een mondiale zeespiegelstijging van één meter hoog. “Gelukkig kent Groenland niet zulke extreme risico’s.”

‘Wetlands’ en methaanemissies

Het derde onderzoek, van vorige week, maakte gebruik van satellietbeelden om te laten zien hoeveel nieuw gesteente en vegetatie er in Groenland is blootgelegd. De afgelopen dertig jaar is op bijna dertigduizend kilometer van het aardoppervlak ijs gesmolten, een gebied zo groot als Albanië. Van Tiggelen verduidelijkt dat dit momenteel slechts ongeveer 1 procent van het landijs van Groenland aantast, maar in de komende honderd jaar zou kunnen toenemen tot een derde. Eén risico van een ‘groener’ Groenland is dat een steeds groter deel uit wetlands zal bestaan, die op hun beurt ook methaan, een broeikasgas, kunnen uitstoten. Volgens wetenschappers is de oppervlakte van deze wetlands de afgelopen dertig jaar verviervoudigd.

De wereld kijkt met bezorgdheid naar Groenland en er veranderen veel dingen voor de eigen inwoners. Bedrijven zullen grondstoffen willen boren op plekken waar dat voorheen niet mogelijk was, wat soms op weerstand stuit bij de lokale bevolking. Voor de meer traditionele bevolking kunnen voorouderlijke gebruiken, zoals de jacht, drastisch veranderen. “Afhankelijk van waar ze wonen, kan de klimaatverandering positief of negatief voor hen zijn.”

Hoe kijken inheemse volkeren zelf tegen klimaatverandering aan? Ook hier is onderzoek naar gedaan. Hoewel zij de klimaatverandering veel persoonlijker leken te ervaren dan de respondenten in Denemarken of de Verenigde Staten, was de kennis over de aard van het probleem laag. “De helft van de mensen wist niet dat klimaatverandering door mensen wordt veroorzaakt, en degenen die er het meest door getroffen werden, waren zich er het minst van bewust”, concludeerden de onderzoekers.

Lees ook:

Gaat de warme Golfstroom werkelijk ‘instorten’?

En zorgt dit voor een afkoeling tussen de 5 en 10 graden in Nederland?