Woede en verdriet tijdens Navalny’s protest op de Dam: ‘Ik hoopte dat hij onze Nelson Mandela zou worden’

Voor het Nationaal Monument op de Dam zit een klein kind te tekenen, te midden van een zee van aangestoken kaarsen, bloemen en dankbetuigingen aan de Russische oppositieleider Alexei Navalny, die gisteren in zijn gevangeniscel overleed. Het kind tekent een man omringd door gekleurde harten.

De cartoonist lijkt serieus, net als de honderden mensen die naar deze demonstratie zijn gekomen. De sfeer is deprimerend, veel aanwezigen lijken verlamd. Demonstranten houden borden vast met teksten als ‘geef niet op’ en ‘Poetin is een moordenaar’.

Ulla (24) heeft zich al een tijdje gedistantieerd van de massa. Wat haar achternaam is, vertelt de Russin liever niet. Ze vluchtte twee jaar geleden uit Rusland met haar man, een anarchistische activist. Ze is lid van een anti-oorlogsfeministische beweging en hielp bij de organisatie van deze demonstratie. “Toen ik gisteren het nieuws hoorde, raakte ik aanvankelijk in een soort boze hyperfocus”, zegt hij. Toen zakte ik in elkaar. Ik moest huilen en schreeuwen. Navalny gaf ons hoop. Als feministe was ik het niet altijd eens met hun standpunten, maar vandaag gaat het niet over politiek. Navalny had een hart. Hij was empathisch en realistisch. “Rusland heeft zo iemand nodig.”

Spasiba

De meeste demonstranten zijn Russen, al zijn er ook tientallen Nederlanders aanwezig. Gisteren werd op dezelfde locatie een wake gehouden ter nagedachtenis aan Navalny. Ook de aanwezigen zijn vandaag in rouw. Er worden kaarten uitgedeeld waarop mensen hun boodschap aan Navalny kunnen schrijven. Verschillende sprekers moeten hun toespraken onderbreken omdat ze overmand worden door emoties. Het publiek scandeert regelmatig het Russische ‘espasiba‘: Bedankt.

“Ik geloof nog steeds niet dat hij dood is, maar dit lijkt de eerste fase van rouw te zijn”, zegt Anna Stepanova, 39, uit Sint-Petersburg. Ze vluchtte zeven jaar geleden met haar vrouw naar Nederland omdat ze in Rusland als lesbisch koppel werden vervolgd. ‘Wij zijn hier vooral om te rouwen met gelijkgestemden. Ik heb altijd gehoopt dat Navalny onze Nelson Mandela zou worden, dat hij bevrijd zou worden in een nieuw Rusland. We verlieten Rusland, maar hij stopte nooit met vechten. Nu is hij dood en dat doet pijn. Maar we moeten hun werk voortzetten.”

Alexander Kazakov (34) vindt dat ook. De productdirecteur van de Booking.com-groep, die Moskou zes jaar geleden verliet, heeft gisteren per direct zijn baan opgezegd om deze demonstratie te helpen organiseren. ‘Wij moeten vooruit. En als we niet meer weten wat we moeten doen, moeten we ons afvragen wat Navalny zou doen”, zegt hij opgewonden.

Hij draagt ​​een speld met de wit-blauw-witte vlag van “Vrij Rusland”, waarin het “bloedrood” is vervangen door wit. ‘Hoop houden is lastig, maar ik houd vast aan de kleine overwinningen. En we moeten ervoor zorgen dat de Russische gemeenschapszin sterk blijft.”

Eén van de sprekers vraagt ​​aan het publiek wie mensen kent in Rusland. Er gaan talloze handen omhoog. Vervolgens vraagt ​​hij wie het contact met vrienden en familie heeft verbroken omdat zij Poetin steunen. Bijna hetzelfde aantal handen gaat omhoog. ‘Doe dat niet! Blijf met ze praten”, reageert de spreker. ‘Zorg ervoor dat dit niet alleen maar propaganda is. Laat ze twijfelen! Het regime wil niets liever dan ons scheiden.”

Yulia Kulakova (36), uit Moskou, begrijpt de oproep, maar geeft ook toe dat al haar vrienden nu dezelfde politieke opvattingen hebben als zij. ‘Ik kan simpelweg geen vrienden zijn met mensen die zo’n inhumaan regime steunen, of beweren ‘neutraal’ te zijn. Ik accepteer het van mijn grootmoeder, maar zij is 90 jaar oud”, zegt hij.

De vriendelijk ogende Kulakova draagt ​​een groot bord met de tekst: “Ik kan niet wachten tot Poetin overlijdt aan een trombose.” “Veel mensen hier praten over het behouden van hoop”, zegt hij. ‘Maar vandaag heb ik geen enkele hoop. Gewoon woede. Ik ben hier om deze boodschap te verspreiden, iets wat mijn Russische vrienden niet kunnen doen. Natuurlijk kan er altijd een wonder gebeuren, maar op dit moment heb ik er weinig vertrouwen in.’ Veel kijkers delen zijn woede.

Iets verderop ligt Foma (30), uit Kaliningrad, met een minstens zo groot bord. Er is een tekst in het Russisch. De computerwetenschapper maakt zich zorgen om zijn familie, die nog in Rusland woont, en wil daarom niet dat zijn achternaam in de krant verschijnt. “Op mijn bord staat: ‘Navalny zal naar de hemel gaan, maar Poetin zal sterven'”, vertaalt hij.

Volgens Foma mogen de Russen de hoop nog niet verliezen. “Hoewel Navalny nu dood is, blijft hij een inspiratiebron. We moeten Rusland onder druk blijven zetten. Landen als Nederland kunnen dat doen door geld naar Oekraïne te sturen en mensen zoals ik kunnen blijven protesteren. Geloof me, ik ken het Russische systeem. Het werd gebouwd door idioten op een fundament van corruptie. Zoiets bezwijkt onder druk.’