“De hoop is verloren”: dit is het gevoel van veel Russen een dag na de dood van Navalny

Een dag na de dood van oppositieleider Alexei Navalny wordt hij herdacht op de Dam in Amsterdam, terwijl er in Moskou weinig lijkt te gebeuren. “Mensen lopen lachend over straat. Bovendien is zelfs het zetten van bloemen tegenwoordig gevaarlijk.”

Als de Russische correspondent Joost Bosman door de straten van Moskou loopt, valt vandaag één ding op: “De dood van Navalny wordt hier nauwelijks opgemerkt. Mensen lopen gewoon vrolijk over straat.”

Foto van Navalny in het Kremlin

Alleen op de brug bij het Kremlin waar oppositieleider Boris Nemtsov in 2015 werd vermoord, stond gisteravond een foto van Navalny. “Blijkbaar heeft een moedig mens het daar neergezet. Er waren daar ook vijf vrouwen. Toen gingen we de hoek om en sprak ik met ze over de dood van Navalny. Eén van hen was heel goed op de hoogte, ze volgde duidelijk buitenlandse nieuwsbronnen.”

“Maar de oudere generaties, mensen van vijftig, zestig jaar of ouder, kennen alleen de staatsmedia.” En de Russische staatsmedia besteden weinig aandacht aan de dood van de oppositieleider. “Gisteren was er een hele droge mededeling op het nieuws, het duurde in totaal maar een paar seconden”, zegt Bosman.

Zelenski’s toespraak

Vandaag maakte president Zelenski van Oekraïne ook melding van de moord op Alexei Navalny toen hij sprak op de Internationale Veiligheidsconferentie in München.

‘Poetin kan doden wie hij wil’, zei hij tijdens een bijeenkomst van wereldleiders. “Of het nu een oppositieleider is of wie dan ook als doelwit.”

kijk ook

• Zal Poetin reageren op de dood van oppositieleider Navalny? “Hij heeft zijn naam nooit genoemd”

Carte blanche voor Poetin

Heeft de Russische president werkelijk carte blanche? Is oppositie onmogelijk geworden? Een vorm van strak gecontroleerde politieke oppositie is nog steeds mogelijk, zegt Bob Deen. Hij is expert Oost-Europa bij Instituut Clingendael in Den Haag.

“Maar als een tegenstander te gevaarlijk wordt, wordt een juridische procedure gestart om hem te onderdrukken. En als dat niet genoeg is en mensen niet het zwijgen kunnen worden opgelegd, kan de veiligheidsdienst altijd mensen wegwerken.”

‘Mensen vragen zich af hoe veilig ze zijn’

Er broeit echter onrust in Rusland, legt Deen uit. “Er was altijd een soort sociaal contract met de bevolking: ‘Wij zorgen voor vrede en stabiliteit, in ruil daarvoor moet jij de vrede handhaven.'”

Maar de oorlog in Oekraïne begint zijn tol te eisen: “Mensen vragen zich af hoe veilig ze zijn, moeders willen weten waar ze hun kinderen naartoe sturen.”

kijk ook

• Sergei werkt in Nederland voor de organisatie van de overleden Navalny: ‘Ze hebben de hoop gedood’

‘Oppositieleiders worden gevangengenomen, gevlucht of vermoord’

Het lijkt echter zeer onwaarschijnlijk dat de Russen na de dood van Alexei Navalny massaal de straat op zullen gaan. “Nu is er sprake van extreme repressie in dit land”, onderstreept Bosman in Moskou.

“Er moet een voorhoede zijn, en dat is angstaanjagend. Ik weet niet of er nog mensen zijn die dit willen en kunnen. Je mag niet meer de straat op, de verkiezingen zijn zinloos, de partijen zijn verboden En de oppositieleiders “Ze zijn gevangengenomen en gevlucht.” Of de dood.”

‘Het was een soort bomaanslag’

De dood van Navalny heeft grote impact gehad op de Russische gemeenschap in Nederland. Kristina Petrasova van de organisatie Free Russia NL zegt: “Eerst kon ik het niet geloven. Ik had echt het gevoel dat het een ‘grapje’ zou zijn. En toen kwam er binnen een paar minuten steeds meer nieuws binnen.”

“Ik zag ook dat dit een redelijk gecoördineerde informatievoorziening was van de Russische autoriteiten. En dat doen ze natuurlijk niet zomaar.” Dus ze geloofde het echt. “Dat was echt een soort bominslag.”

kijk ook

• De Russische oppositieleider Navalny is en blijft Sergei’s hoop op verandering, ook al zit hij levenslang in de gevangenis.

Vrij Rusland NL

Russischsprekende inwoners van Nederland werken via Free Russia NL, bijvoorbeeld door actie te ondernemen, geld in te zamelen voor Oekraïne of in gesprek te gaan met politici en beleidsmakers. Dat laatste is erg handig, zegt Kristina. “Bijvoorbeeld in de politiek: hoe je omgaat met Rusland, hoe je omgaat met Poetin, zijn regime, wat je doet met Russen die niet meer veilig zijn in Rusland. Ook zij kunnen invloed uitoefenen op het Europees Parlement of de NAVO.”

Navalny was als oppositieleider zeer machtig, zegt Kristina. “Hij was een heel goede manager, heel energiek en gemotiveerd. En hij was heel creatief. Elke keer dat iets niet meer mogelijk leek, verzon hij iets anders. Hij had een heel goed netwerk opgebouwd door heel Rusland. Hij was dus geen elitepoliticus in de hoofdstad. Hij wist met iedereen een band op te bouwen. Met elke protestbeweging of protestgevoel.’

‘We zijn samen en met velen’

Uit protest en herdenking staat Kristina vandaag op de Dam in Amsterdam, samen met vele anderen uit de Russische gemeenschap. “Ik wil overbrengen dat we samen zijn en dat we met velen zijn.”

“De Russische autoriteiten hebben zoveel afstand van ons genomen dat we echt hebben afgeleerd hoe we solidariteit en steun voor elkaar moeten tonen. En daar willen we hier ruimte voor laten.”

De prijzen van bloemen stijgen

Ook in Moskou worden bloemen gelegd, al is dat daar anders. Het is riskant, en Bosman merkte nog iets toen hij door de stad liep: “De bloemenprijzen zijn sinds gisteren omhooggeschoten. Ze doen er echt alles aan om Navalny-herdenkingen te vermijden.”

Navalny had niet veel aanhangers meer vanwege alle propaganda tegen hem in Rusland. “Veel Russen wilden niets met hem te maken hebben. Ze dachten dat hij slechts een onruststoker was, een CIA-agent. Dit is wat de staatsmedia de mensen vertelden.”

‘De hoop is verdwenen’

De dood van Navalny treft veel Russen echter hard: “Het is heel triest dat hij is overleden. Navalny was tot het einde moedig, opgewekt en strijdlustig”, zegt Bosman. “Mensen dachten: als hij vrijkomt, kunnen we misschien verder. Maar die hoop is nu helemaal verdwenen.”

Bob Deen gelooft dat de gebeurtenissen in Rusland een nieuwe impuls kunnen geven aan de enigszins aarzelende steun voor Oekraïne: “Westerse landen zijn opnieuw geconfronteerd met feiten over de brutaliteit waarmee het Poetin-regime zijn tegenstanders behandelt. Misschien zal dit leiden tot grotere eenheid en besluitvaardigheid. “.