Deze inwoner van Den Haag schreef geschiedenis met ‘zeer vroege’ foto’s van Afrika en een tragisch lot dat hem te wachten stond

Ruim 160 jaar geleden fotografeerde fotografiepionier en reiziger Alexine Tinne (1835-1869) deze mensen in het huidige Zuid-Soedan. Het was uniek: de fotografie stond nog in de kinderschoenen. “Ze behoren tot de eerste foto’s die in het hart van Afrika zijn gemaakt”, zegt Maartje van den Heuvel, curator fotografie bij de Universitaire Bibliotheken Leiden.

In 2021 dook een serie van 18 foto’s van Tinne op, toen bleek dat een Fransman ze in bezit had. “Als liefhebber kwam hij deze foto’s tegen, maar ontdekte veel later dat ze van Tinne afkomstig waren.” Ze zijn nu in Nederlandse handen, aangekocht met geld uit diverse fondsen. Hoeveel de foto’s kosten, wordt niet openbaar gemaakt. “Hij waardeert de foto’s, maar vindt ook dat ze hier thuishoren.”

De vrouw die de foto’s in 1862 maakte, was buitengewoon rijk. Zijn vader had zijn fortuin verdiend op de suikerplantages van West-Indië. Tinne had van jongs af aan een fascinatie voor verre en onbekende oorden ontwikkeld via reisboeken. Toen zijn vader stierf, stond niets hem in de weg om te reizen.

moeilijke techniek

Na jaren reizen, samen met haar moeder en tante, ging Tinne naar Afrika. Maar dat gebeurde niet zomaar. Hij ging met schepen vol kisten vol huisraad, honderden kamelen en tot slaaf gemaakte bedienden en dragers. In het zuiden, langs de Nijl.Na ruim 3.600 kilometer sloegen ze in 1862 hun kamp op in Gondokoro, waar ze gastvrij werden ontvangen.

Daar fotografeerde hij de stad en haar inwoners. In die tijd was de technologie erg ingewikkeld. Voor de negatieven waren grote glasplaten nodig, die in een zware houten camera werden getoond. Deze platen moesten ter plaatse worden verwerkt met vloeibare chemicaliën en onmiddellijk na belichting in een donkere kamer worden ontwikkeld.

“Het is heel uitzonderlijk dat hij dit heeft bereikt”, zegt Van den Heuvel. “Het was daar ook erg warm en vochtig. Op de foto’s zie je enkele bakstenen gebouwen, misschien heeft ze er een donkere kamer in kunnen creëren.”

Informeel

Het verrassende aan de foto’s is dat de mensen erop niet ‘poseren’. “Dit zie je vaak op foto’s van na 1870. Hier zien we beelden van ontmoetingen met mensen, informeel en ongedwongen gefotografeerd. Onbevangen foto’s van kinderen, mensen die tegen een deurpost leunen.”

Ook kon hij de foto’s aan de aanwezigen laten zien. Of de mensen die hij tijdens zijn reis ontmoette. Het is ook bekend dat hij foto’s naar een tijdschrift heeft gestuurd. Volgens curator Van den Heuvel tonen de foto’s Tinne’s artistieke en fotografische vaardigheden.

Ook kan gesteld worden dat de foto’s met respect voor de bevolking zijn gemaakt. ‘Tinne’s familie werd rijk van de suikerplantages, waar slavernij bestond. Ze had ook veel slaven in haar reisgezelschap, dat valt niet te ontkennen. Er is echter een duidelijke verandering in haar. Ze bleef in Afrika.’ Ze liet zich omringd door mensen met een verschillende huidskleur en afkomst, werden de tot slaaf gemaakte mensen goede vrienden. Na haar dood erfden deze mensen ook eigendommen van haar.’

Geweldadige dood

De dood van Tinne kwam snel. “Tijdreizen was gevaarlijk in dit soort gebieden”, zegt Van den Heuvel. “Vanwege het slavernijverleden werden Europeanen gezien als indringers. Tinne’s compagnie had voortdurend toestemming nodig van lokale heersers om een ​​gebied te betreden. En het was ook bekend dat dit tot conflicten leidde.”

Een gewelddadige overval op zijn caravan werd Tinne fataal. “De mensen die haar vergezelden, hebben deze overval ook mogelijk gemaakt.” Hij werd neergeschoten en gezwaard en stierf als gevolg daarvan op 33-jarige leeftijd.

Iedereen die geïnteresseerd is in het zien van de foto’s kan de Universiteitsbibliotheek Leiden bezoeken op een speciale avond die wordt georganiseerd. Daarnaast zijn de foto’s binnenkort voor iedereen digitaal in hoge resolutie beschikbaar, of kunnen mensen een verzoek indienen om ze in de leeszaal te bekijken.