Wethouder Kapteijns over de tijdelijke stopzetting van grote warmtenetten in Den Haag

Omdat Den Haag er goede kansen voor zag. Voor ons komen meerdere zaken samen: het aanlandingspunt WarmtelinQ is al in aanbouw, met restwarmte uit de Rotterdamse haven. Van die landingsplaats willen we het duurzame energiecentrum van de stad maken, omdat het ook een kansrijke plek is voor aardwarmte en grootschalige aquathermie. Dat alles hangt af van het kunnen opslaan van die warmte. Daarom zijn warmtenetten noodzakelijk. Toen was er momentum.

Vooruitlopend op die wetgeving zagen wij kansen om op de middellange termijn via een meer private investeringsroute een aantal belangrijke stappen te zetten. Maar sinds de verdieping Businesscase Het blijkt dat dit niet mogelijk is. Die business case hebben we bewust openbaar gemaakt, ook aan het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat en andere stakeholders, om te laten zien waarom het niet kan.

Waarom de omstandigheden het nu niet mogelijk maken, heeft grotendeels te maken met marktonzekerheden. Het gaat erom hoe bedrijven hun prijzen kunnen berekenen, want dat moet nog worden uitgezocht. Het gaat erom wat de afschrijvingswaarden zullen zijn voor de investeringen die bedrijven nu doen. In de huidige wetsvoorstellen is hierover niets bekend. Dit soort dingen zorgen ervoor dat bedrijven die nu investeren dit aannemen ergste gevallen. De risico’s die zij nemen, beïnvloeden de prijzen die zij hanteren. En dit in combinatie met de nog relatief beperkte subsidiemogelijkheden. Net als in Den Haag zouden we daarvoor, naast de vrijwel onvermijdelijke investeringen van de gemeente en de woningbouwverenigingen zelf, vrijwel het gehele landelijk beschikbare fonds nodig hebben.

Precies. En of aan de juiste omstandigheden wordt voldaan, hangt voor een groot deel af van hoe deze wetgeving er uit gaat zien. Maar ik merk wel dat het pad dat we waren ingeslagen, het pad van het bieden en de leiding Momenteel is het niet mogelijk om privéfeesten te houden. Het besluit dat nu op nationaal niveau is genomen om wettelijk te bepalen dat het merendeel van de warmtenetten in publieke handen moet komen, gaat niet meer werken. Dan zullen we moeten overstappen op een andere manier om deze warmtenetten te realiseren.

Misschien wel het allerbelangrijkste: er wordt zo snel mogelijk duidelijkheid geboden. Want zolang dat er niet is, gebeurt er niets in het warmtenet. In ieder geval niet op de noodzakelijke schaal. In een stad als Den Haag, en ik denk dat dit voor alle grote steden geldt, hadden we het over 45.000 en 60.000 woningen. Het totale potentieel is nog groter. Simpel gezegd: in alle delen van onze stad waar veel gebouwen met meerdere verdiepingen zijn en waar woongemeenschappen veel eigendommen hebben, blijven grootschalige collectieve verwarmingsnetwerken de meest betaalbare optie.

Hiervoor is onder meer financiële steun van de overheid nodig. Want dit zijn de delen van de stad waar mensen met relatief lagere inkomens wonen, met veel kwetsbare mensen. Dat vraagt ​​iets extra’s van de overheid. We kunnen niet alles van deze mensen verwachten. Woningcorporaties hebben nu iets meer ruimte om te investeren, maar moeten zich volop richten op de aanpak van EFG-gelabelde woningen, dat wil zeggen alle slecht geïsoleerde woningen. Om deze reden zetten zij zich volop in voor de isolatie en rehabilitatie van het bestaande park. Het zou heel verstandig zijn om het de eerste keer goed te doen. Als er nu op grote schaal woningen worden gerenoveerd, mogen we de CV-ketels niet vervangen. Dat is wat er de komende jaren waarschijnlijk zal gebeuren.

Als dat wel gebeurt, is dat niet alleen slecht nieuws voor de duurzaamheid van Nederland, maar ook voor de huurder. Want dat betekent dat we over vijf of tien jaar het huis weer op zijn kop zetten, omdat de aansluiting op het warmtenet nog steeds nodig is.

Ja, het maakt mij niet zoveel uit hoe die overeenkomst genoemd moet worden. De proefprojecten Aardgasvrije Wijken, gesubsidieerd door het Ministerie van Binnenlandse Zaken, lopen al een paar jaar. Het gaat om kleinschalige projecten, waar wij ook in Den Haag aan meedoen. Voor dat soort projecten spreken we over ongeveer 5.650 euro extra per woning in Den Haag. En dat is dan alleen nog maar voor de uitbreiding van een bestaand netwerk. Als we deze groep mensen in een stad als Den Haag vragen het aardgas af te sluiten, kunnen we dat niet in hun portemonnee afwentelen.

Ik ben maar een eenvoudig raadslid, om het zo maar te zeggen. Maar ik ben bang dat we nog even zullen moeten wachten. Het is heel belangrijk dat het Huis de vaart erin houdt. De rechtsontwikkeling, noodzakelijk om zekerheid op lange termijn te garanderen in de investeringen die nu worden gedaan, zal vooral in de Algemene Maatregelen van Bestuur worden opgenomen; daarom in de uit die wet afgeleide besluiten. Dat effect kan nog een jaar duren.

Over hoe de tarieven worden bepaald. De koppeling tussen de prijs van gas en de prijs van warmte uit een andere bron wordt versoepeld. Maar het is nog niet duidelijk hoe die prijs zal worden bepaald. Toekomstige verwarmingsbedrijven, zowel publiek als particulier, moeten weten wat ze kunnen verwachten. Ook in de toekomst zullen wij investeringen blijven aantrekken van private partijen. Wat betekent dat voor uw afschrijving? Welk soort winstgevendheid kunt u berekenen? Als warmtenetten grotendeels in publieke handen zijn, welke restbedragen kunnen private partijen daarvoor in rekening brengen? Dat zijn enkele belangrijke dingen die op dit moment niet helemaal duidelijk zijn.

Ik ben daar ongelooflijk in conflict over. Als je het niet toepast, wordt het veel ingewikkelder. Maar ik denk niet dat we dat nodig zouden moeten hebben, omdat we elke eigenaar of huurder zo’n aantrekkelijk aanbod doen dat het niet nodig zal zijn om hen tot verandering te dwingen. Ik ben ook van mening dat we vanuit het oogpunt van rechtvaardigheid terughoudendheid moeten betrachten. Want wat we gaan zien is dat de wijken waar collectieve warmtenetten kansrijk zijn precies de plekken zijn waar de meest kwetsbare mensen wonen.

In andere delen van de stad, waar veel huiseigenaren zijn, kunnen mensen gemakkelijker individuele verwarmingsoplossingen financieren dan bewoners in de meest kwetsbare wijken. En de minister zegt dat wij als raadsleden tegen deze mensen moeten zeggen: jongens, wij gaan jullie gas afsluiten als jullie niet meedoen aan het warmtenet. Het lijkt mij een moeilijk verhaal.

Maar de motor valt uit, dat wil ik je graag vertellen. Er gebeuren veel dingen op kleinere schaal, maar daar kunnen we niet van overleven. Als we naar onze bronnen kijken, is het heel simpel: de ontwikkeling van aardwarmte is pas interessant na 10.000 aansluitingen. Dat soort projecten zie ik nog steeds niet in Nederland.

Ik heb veel contacten: binnen de VNG, maar ook in de G4. Daarom spreek ik regelmatig met mijn collega’s. En ook in de media zien we dat de projecten in Amsterdam, Utrecht en vele andere plaatsen ontzettend lastig zijn. We hebben echt hulp nodig van de overheid. En gezien de mensen die dit treft, denk ik dat het zeer gerechtvaardigd is. Die 35 miljard uit het Klimaatfonds…; Het is goed dat Tata Steel en andere grote bedrijven hierin worden geholpen. Maar we moeten dat geld ook gebruiken om kwetsbare mensen in onze steden de kans te geven om deel te nemen aan de thermische transitie.