Mostafa is ongedocumenteerd, bejaard en nergens welkom behalve in de Pauluskerk in Rotterdam.

De vergrijzing treft ook ouderen die dakloos en zonder verblijfsvergunning zijn, zeggen humanitaire organisaties in grote steden. ‘Deze mensen zijn jong naar Nederland gekomen en worden nu ouder. Ze houden al een hele tijd hun eigen broek vast, maar nu bereiken ze een punt waarop dat niet meer mogelijk is.’

Gekleed in een lange winterjas, sportbroek, hoed en witte sneakers loopt de Algerijn Mostafa Khenata (58) door de fris geschrobde gang van de vierde verdieping van de Pauluskerk in Rotterdam. Hoewel hij al veertig jaar ongedocumenteerd leeft en momenteel onderweg is, kan iedereen die zijn pad kruist rekenen op een even hartelijke groet. “Ik hou gewoon van praten”, lacht hij.

Sinds dit jaar biedt de Pauluskerk op de derde en vierde verdieping onderdak aan ouderen, ongedocumenteerden, daklozen en mensen met ernstige gezondheidsproblemen. Een groep die groeit in de drie grote steden. Vanwege het turbulente leven dat deze mensen leiden en de gezondheidsproblemen die daarmee gepaard gaan, worden zij vanaf 55 jaar geclassificeerd als ‘senioren’. De kerk reserveert voor minimaal een jaar vijfentwintig bedden voor deze doelgroep, voor wie het leven op straat door medische problemen nog moeilijker is.

Voor deze mensen, die alleen of met z’n tweeën in een grote slaapzaal wonen, staat dag en nacht een medewerker of vrijwilliger klaar. Daarnaast hebben ze een ‘typisch Nederlandse’ woonkamer (inclusief een foto van een Nederlands platteland met een windmolen die de hele muur bedekt), schone toiletten en een gedeelde keuken.

“Dit is een groeiende groep mensen in Rotterdam”, zegt predikant en directeur Martijn van Leerdam in zijn kantoor in de Pauluskerk. ‘Deze mensen zijn jong naar Nederland gekomen en worden nu ouder. Ze hebben hun broek lang binnengehouden, maar nu bereiken ze een punt waarop dat niet meer mogelijk is. Ze bleven dertig, veertig, soms vijftig jaar onder de radar, maar dat kan om allerlei redenen niet meer.’

Hard werken

Zo ook Khenata. In 1984 verliet hij zijn land van herkomst, Algerije, om in Frankrijk te gaan werken. Drie jaar later arriveerde hij in Nederland en trok bij zijn toenmalige vriendin in. Jarenlang werkte hij in het geheim, ook in restaurants en op de markt. Fysiek zware baan, die hij tien jaar geleden moest opgeven vanwege hartproblemen. Lange tijd wist hij onderdak te vinden bij kennissen, maar drie jaar geleden belandde hij op straat. Door zijn verslechterende medische situatie (zijn benen houden vocht vast, waardoor hij moeilijk kan lopen) woont Kheneta sinds dit jaar op de vierde verdieping van de Pauluskerk.

Niet alleen in Rotterdam, maar ook in Amsterdam en Den Haag constateren organisaties dat de groep dakloze ouderen zonder verblijfsvergunning toeneemt, al is niet precies te zeggen om hoeveel personen dit gaat. “De meerderheid van de oudere immigranten zonder papieren die we zien, zijn mensen zonder asielgeschiedenis”, zegt Rian Ederveen van het Nationaal Centrum voor Steun aan Ongedocumenteerden (LOS). “Ze kwamen als arbeidsmigrant of als gezinsmigrant.”

Dat deze groep mensen groeit, is volgens Ederveen te danken aan de demografische evolutie (ongedocumenteerde immigranten vergrijzen) en het strengere immigratiebeleid in ons land. ‘Tegenwoordig is het makkelijker om je verblijfsvergunning te verliezen en steeds moeilijker om er een te krijgen. En de afgelopen jaren is er geen sprake geweest van algemene vergeving voor immigranten.”

Hoewel de overheid er de voorkeur aan geeft dat deze mensen terugkeren naar hun land van herkomst, beschouwen zij dit doorgaans niet als een optie. “Als ik terug moet naar Algerije, heb ik daar niemand”, zegt Khenata ook. ‘Het grootste deel van de familie is dood. Na 1984 ben ik er nooit meer geweest, ik ben daar een onbekende.’ Bovendien heeft hij hier al die jaren zijn leven opgebouwd. Ondanks zijn slechte benen zet hij zich in voor de kerk. ‘Ik help vaak met activiteiten zoals het maken van broodjes of het serveren van koffie. Ik wil graag bezig blijven.

Kwetsbare groepen

Dat de Pauluskerk in Rotterdam deze mensen verdedigt, past in een lange traditie waarin de kerk zich inzet voor kwetsbare groepen in de samenleving. In de jaren 80 konden drugsverslaafden dankzij dominee Hans Visser terecht bij Perron Nul en later kwam er zelfs een gebruikersruimte in de Pauluskerk. Later opende de kerk ook haar deuren voor daklozen en mensen zonder papieren. ‘Overwin het kwade met het goede’ is het motto van de kerk, dat in vette letters boven de kantine staat.

In het huidige politieke klimaat is het zeer onzeker of de Pauluskerk haar motto kan blijven waarmaken. Als het aan de PVV en de VVD ligt, wordt iedere vorm van opvang van mensen zonder papieren afgeschaft en verboden. Deze partijen willen ook ongedocumenteerd verblijf strafbaar stellen.

De Pauluskerk ziet de opvang van ouderen zonder verblijfsvergunning als een vorm van protest, bij gebrek aan betere regelgeving vanuit de overheid. De kerk deed eerder mee aan een pilot met de Nationale Vreemdelingendienst (LVV), maar besloot dit jaar het heft in eigen handen te nemen. “We zouden mensen alleen kunnen verwelkomen als we ze helpen terug te keren naar hun land van herkomst, maar mensen hebben niemand om naar terug te keren”, zegt predikant en directeur Van Leerdam. ‘De medewerkers werden gek. Hij wil direct hulp bieden, maar we hebben maanden met de gemeente moeten onderhandelen over een bed. Dat was onmenselijk.’

Ederveen van Stichting LOS is blij met het initiatief van de Pauluskerk, maar vindt dat er nog werk aan de winkel is. ‘We moeten deze realiteit onder ogen zien en erkennen dat deze mensen altijd hebben bijgedragen aan de samenleving, ook al was het illegaal. Wij moeten ervoor zorgen dat zij hun oude dag op een waardige manier kunnen doorbrengen. Als je accommodatie hebt en wat geld om de telefoon en het tramkaartje te betalen, is alles opgelost. Ze blijven hier toch.