Waarom Woensdrecht een sleutelrol speelt in F-35’s voor Israël

Luitenant-generaal Herzl (‘Herzi’) Alevi’s kwamen superlatieven tekort als ze spraken over de F-35, bijgenaamd ‘Adir’ (‘de machtige’ in het Hebreeuws). Afgelopen november bezocht de stafchef van het Israëlische leger de luchtmachtbasis Nevatim in de Negev-woestijn, de thuisbasis van de modernste straaljagers van Israël, die al bijna een maand intensieve luchtaanvallen uitvoeren in de Gazastrook. De F-35’s boden ongekende nieuwe mogelijkheden, stelde de generaal: de luchtmacht kon zware vliegtuigen van tweeduizend pond lanceren binnen driehonderd meter van haar eigen troepen, iets wat in het leger het geval is.gevaar dichtbij‘ wordt genoemd. ‘Zoiets hebben we nog nooit eerder gedaan’, zei de generaal.

De Israëli’s waren niet de enigen die onder de indruk waren van de F-35. Tijdens een hoorzitting in het Amerikaanse Congres noemde generaal Michael Schmidt, directeur van het F-35-programma, de prestaties van het nieuwe vliegtuig ‘absoluut uitzonderlijk’, niet alleen in termen van de mogelijkheden van het vliegtuig, maar ook in termen van het aantal vluchten. . die de Israëli’s konden uitvoeren. Voor deze hoogte uitstappercentage Om dit mogelijk te maken heeft het Amerikaanse ministerie van Defensie de export van de benodigde reserveonderdelen dramatisch vergroot (een “toenamezei Schmidt). Het F-35 Joint Program Office, zei Rob Wittman, voorzitter van de Republikeinse commissie, had “snel” gehandeld om de intensieve inzet van F-35’s boven Gaza te vergemakkelijken.

Woensdrecht is tijdens de zitting niet besproken. Deze vliegbasis bij het West-Brabantse dorp speelt echter een cruciale rol bij het bevoorraden en onderhouden van Israëlische F-35’s, die worden ingezet in de oorlog in Gaza. Een oorlog, zo oordeelde het Internationale Gerechtshof in Den Haag op 26 januari, die mogelijk genocide inhoudt.

Lees ook
Israël moet genocide in Gaza voorkomen en daar snel verslag van doen

Een droom van verdediging

Maandag doet het Gerechtshof in Den Haag uitspraak in het hoger beroep in een zaak die drie Nederlandse maatschappelijke organisaties tegen de staat hebben aangespannen. Oxfam Novib, Pax en The Rights Forum eisen dat de export van F-35-onderdelen naar Israël wordt stopgezet, omdat dit in strijd zou zijn met de Europese exportregels en het VN-wapenhandelsverdrag.

Nederland speelt al ruim twintig jaar een bescheiden rol in het F-35-programma. In 2002 besloot het tweede kabinet-Kok 800 miljoen dollar (destijds ongeveer 840 miljoen euro) te investeren in de ontwikkeling van het nieuwe Amerikaanse gevechtsvliegtuig, dat toen nog Joint Strike Fighter (JSF) heette. Het was slechts een bescheiden bijdrage aan het duurste Amerikaanse defensieproject ooit, maar het gaf Nederlandse lucht- en ruimtevaartbedrijven de mogelijkheid om miljarden aan onderdelen te leveren.

De F-35 wordt beschouwd als een onderhoudsvriendelijk vliegtuig; elk uur vliegen vereist enkele uren bijwerken

De business case zou verder kunnen worden versterkt door ondersteunende diensten zoals motoronderhoud in te bouwen. Het Ministerie van Defensie droomde van een Brabants’onderhoudsvallei‘, zodat het onderhoud van vele honderden Nederlandse en buitenlandse F-35’s de motor zou worden van een bloeiende vliegtuigonderhoudssector. Deze droom werd werkelijkheid: in 2021 werden op de basis twee nieuwe onderhoudsfaciliteiten geopend. Op een steenworp afstand werd het regionale magazijn van de F-35 gebouwd, waar reserveonderdelen voor vliegtuigen uit de hele Europese regio, maar ook uit Israël, zijn opgeslagen. In 2022 leverde Woensdrecht voor ruim 217 miljoen euro onderdelen aan de F-35 landen, Israël ontving 2,3 miljoen euro.

Cijfers van vorig jaar heeft het ministerie van Buitenlandse Handel nog niet, maar één ding is zeker: nu de Israëli’s dagelijks vele vluchten met de F-35 uitvoeren, zal de vraag naar reserveonderdelen flink zijn toegenomen. De JSF wordt beschouwd als een onderhoudsvriendelijk vliegtuig: voor elk vlieguur zijn enkele uren sleutelen nodig. Sinds 7 oktober zal er hoogstwaarschijnlijk een gestage stroom reserveonderdelen naar Israël gaan. Ook motoren (of onderdelen daarvan) die in Israël niet gerepareerd kunnen worden, gaan voor onderhoud naar Woensdrecht.

Lees ook
Nederland blijft Israël voorzien van F-35-onderdelen, ondanks waarschuwingen over het overtreden van het oorlogsrecht.

‘Betrouwbare bondgenoot’

De centrale rol van Woensdrecht in de Gaza-oorlog roept vragen op. Nationale en Europese regels verbieden de export van wapens naar landen die zich mogelijk schuldig maken aan schendingen van het internationaal humanitair recht. In oktober schreven functionarissen van Buitenlandse Zaken een brief aan de aftredende minister van Buitenlandse Zaken Liesje Schreinemacher (VVD) waarin ze suggereerden dat de export naar Israël zou worden stopgezet vanwege mogelijke ‘ernstige schendingen van het humanitair recht’.

De export gaat echter door, ook al stijgt het dodental in Gaza (tot nu toe ruim 28.000 Palestijnen) gestaag. Nederland kan het zich niet veroorloven belangrijke bondgenoten als Israël, en vooral de Verenigde Staten, te beledigen. Het stoppen van de export naar Israël, zo schreef de regering op 23 november aan het Huis van Afgevaardigden, “zou de verwachtingen van alle F-35-partners en het belang van het zijn van een vertrouwde bondgenoot ondermijnen.” Dit zou “een negatieve impact” kunnen hebben “op de Nederlandse deelname aan het F-35 programma”: de Amerikanen zouden kunnen besluiten dat het beter zou zijn om het regionale distributiecentrum elders te vestigen.

Ook motoren (of onderdelen) die in Israël niet gerepareerd kunnen worden, gaan voor onderhoud naar Woensdrecht.

En het gaat niet alleen om geld. Met het F-35-programma hebben de Verenigde Staten een netwerk van internationale agentschappen gecreëerd. Zo moeten kopers van het straaljager aangesloten zijn op een mondiaal logistiek systeem. De slimme sensoren van de F-35 geven aan welke onderdelen vervangen moeten worden in het Autonomous Logistics Information System (ALIS), dat draait op het hoofdkantoor van vliegtuigfabrikant Lockheed Martin in Fort Worth, Texas. Met behulp van ALIS was het mogelijk om de voorraad reserveonderdelen zo klein mogelijk te houden en kosten te besparen. Voordien was het voor landen niet handig om een ​​nationale voorraad reserveonderdelen aan te houden: in eigen land zitten alle reserveonderdelen in één (Amerikaanse) pool, inclusief de reserveonderdelen die in Woensdrecht zijn opgeslagen. En niet alleen nieuwe onderdelen. Wanneer een Israëlische monteur een motormondstuk losdraait en ter inspectie naar Woensdrecht stuurt, wordt het onderdeel ‘Amerikaans’. Bovendien betekent het feit dat een stuk gerepareerd is, niet noodzakelijkerwijs dat het naar Israël zal worden teruggestuurd; Ook kan het zijn dat ALIS een andere bestemming efficiënter acht.

mondiaal systeem

Er was een probleem: ALIS werkte niet. Na ruim tien jaar experimenteren met software besloot het Amerikaanse Pentagon een compleet nieuw systeem te bouwen met de klinkende naam Odin. Ondertussen is er een groot tekort aan reserveonderdelen, waardoor de inzetbaarheid van het vliegtuig onder druk komt te staan. Vorig jaar meldde het Amerikaanse rekenbureau dat gemiddeld slechts 55 procent van de Amerikaanse F-35’s inzetbaar was.

Ook voor Nederland vormt de onderlinge logistieke afhankelijkheid binnen het F-35 programma een juridisch probleem. Om de doorvoer van onderdelen door Woensdrecht zo efficiënt mogelijk te laten verlopen, heeft het Rijk in 2016 een ‘algemene vergunning’ afgegeven onder nummer NL009. Hierdoor hoeft u voor de levering van F-35 onderdelen geen aparte exportvergunning aan te vragen. Deze algemene vergunningen worden vaak toegepast voor export naar landen die niet als controversieel worden beschouwd. Maar in tegenstelling tot andere ‘NL’-vergunningen kent NL009 geen landenlijst. Omdat Nederland vanaf het begin JSF-partner is (alleen Groot-Brittannië investeerde meer in het project), heeft Den Haag geen zeggenschap over de vraag aan wie de Verenigde Staten de F-35’s verkopen. Een toenemend aantal landen heeft besloten F-35’s “kant-en-klaar” aan te schaffen. Deze landen kopen hun apparaten via een directe overeenkomst met de Amerikaanse overheid (de zogenaamde Foreign Sales Agreement), legt Josh Paul, een voormalig functionaris van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, uit: “Het F-35-consortium maakt geen deel uit van deze transacties.”

Gaza laat zien dat dit voor Den Haag problemen kan opleveren. En Israël zal wellicht niet het enige ‘problematische’ land zijn waarnaar Woensdrecht in de toekomst zal moeten exporteren. Zo overwegen de Verenigde Staten al lang de verkoop van F-35’s aan de Verenigde Arabische Emiraten, die betrokken waren bij de oorlog in Jemen.

Delen





E-mail de redacteur