Nederland moet stoppen met de export van F-35-onderdelen naar Israël

Nederland moet stoppen met de export van F-35-onderdelen naar Israël. De rechtbank Den Haag heeft dit in hoger beroep beslist. Leveringen moeten binnen zeven dagen na de uitspraak van de rechtbank worden stopgezet.

“Israël houdt bij het uitvoeren van zijn aanvallen onvoldoende rekening met de gevolgen voor de burgerbevolking”, schreven de rechters. “De rechtbank is van oordeel dat er een duidelijk risico bestaat dat er in de Gazastrook ernstige schendingen van het humanitair oorlogsrecht zullen plaatsvinden door Israëlische F-35 straaljagers.”

Oxfam Novib, Pax Nederland en The Rights Forum hadden de Nederlandse staat aangeklaagd om de export stop te zetten. Zij zijn van mening dat de export van F-35-onderdelen in strijd is met het oorlogsrecht, omdat Nederland weet dat de straaljagers worden gebruikt om de Gazastrook aan te vallen.

Eerder oordeelde de rechter in Den Haag dat de leveringen door konden gaan. De rechtbank oordeelt nu anders. In tegenstelling tot de lagere rechtbank houdt het Hof geen rekening met het standpunt van de regering “dat de situatie in Gaza te complex is om vast te stellen dat Israël het internationale humanitaire recht ernstig schendt.”

“Het feit dat er op dit moment geen definitieve juridische uitspraak kan worden gedaan over de vraag of Israël het internationale humanitaire recht ernstig schendt, is evident”, vervolgde de rechter. “Die uitspraak doet de rechtbank ook niet. Maar daar gaat het in deze zaak niet om. Het enige punt in deze zaak is of er een duidelijk risico bestaat dat naar Israël geëxporteerde F-35-onderdelen zullen worden gebruikt bij het plegen van ernstige misdrijven. misdaden, schendingen van het humanitair recht. De rechtbank is van oordeel dat het niet te ontkennen valt dat dit een duidelijk risico is.”

De vergunning om de stukken te exporteren werd in 2016 afgegeven voor onbepaalde tijd. Op grond van het bovenstaande heeft de Staat aangegeven dat het niet nodig was de vergunning te heroverwegen.

De rechtbank ziet het ook anders: volgens de rechtbank zijn de omstandigheden ten opzichte van 2016 ‘dramatisch’ veranderd. Volgens de rechtbank kan de redenering van de Staat ertoe leiden dat vergunningen voor onbepaalde tijd later nooit meer heroverwogen hoeven te worden.

“Ook niet als er vervolgens met de geëxporteerde militaire producten ernstige schendingen van het internationaal humanitair recht zouden worden gepleegd.” Volgens de rechtbank kan dat niet de bedoeling zijn.

Volgens de rechtbank was de minister genoodzaakt de exportvergunning opnieuw te beoordelen naar aanleiding van het optreden van Israël na 7 oktober 2023. Dat gebeurde ook, aldus de rechter, “maar de minister moet het wel correct doen.” Overwegingen van het buitenlands beleid, zoals goede betrekkingen met Israël en de Verenigde Staten, of economische overwegingen hadden geen rol mogen spelen, hekelt de rechter de overwegingen van de minister.

Deze economische overwegingen betreffen vooral de rol van vliegbasis Woensdrecht in het F-35 programma. Nederland speelt al jaren een belangrijke rol bij het in stand houden van onderhoudsintensieve Amerikaanse straaljagers en op de Brabantse basis bevinden zich honderden miljoenen F-35-onderdelen. Woensdrecht maakt van Nederland daarmee een belangrijke spil in het peperdure F-35-programma.

Minister Van Leeuwen van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking is momenteel in Brussel. Hij zegt dat hij de uitspraak bestudeert.

Ook kan de rechtbank een nieuwe vergunning verlenen voor F-35-onderdelen. Hierbij moet echter wel de voorwaarde gelden dat Israël de F-35 niet gebruikt bij operaties in Gaza.