AIVD en MIVD zetten journalisten in en garanderen de veiligheid

De Nederlandse inlichtingendiensten hebben tussen 2019 en 2022 meerdere malen journalisten in het buitenland ingezet als agenten. De Commissie Oversight op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) bevestigt dit in een vandaag verschenen rapport.

Volgens de toezichthouder hebben de diensten onvoldoende aandacht besteed aan de veiligheid van journalisten en hun bronnen. Het lijkt vooral Nederlandse journalisten in de landen van het Midden-Oosten te treffen.

De toezichthouder wil dat de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) binnen zes maanden met nieuw beleid komen om de problemen op te lossen.

Als de diensten dit niet doen, zal de CTIVD in gesprek gaan met de verantwoordelijke ministers en het parlement. CTIVD-secretaris-directeur Kristel Koese vindt dit niet nodig.

Veiligheid van journalisten

Koese legt uit dat het vooral misging bij het vastleggen van beveiligingsafspraken. Koese: “De diensten zijn daartoe verplicht vanwege hun plicht om de veiligheid van journalisten te waarborgen.”

De toezichthouder maakt zich meer zorgen over de risico’s voor de veiligheid van journalistieke bronnen: “We hebben gezien dat er bij geen van beide diensten sprake is van beleid op dit gebied. Het kan gaan om situaties van leven of dood.”

De Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) vindt het rapport zeer zorgwekkend. Ook secretaris-generaal Thomas Bruning vindt dit een onvolledig rapport: “Het vervelende is dat er geen cijfers in het rapport staan. Daarom weten we niet hoe vaak dit gebeurt.”

Als het aan de NVJ ligt, wordt de inzet van journalisten voor diensten zo snel mogelijk verboden; Volgens de NVJ zou dit alleen in extreme gevallen toegestaan ​​zijn.

Volgens Bruning ligt de verantwoordelijkheid zowel bij de inlichtingendiensten als bij de journalisten zelf: ‘Je moet je als journalist nooit laten tegenhouden door de overheid, dan verlies je je geloofwaardigheid. Maar het is ook erg dat de overheid zich niet realiseert dat “Journalisten het alleen kunnen doen als ze onafhankelijk zijn.”

Journalisten hebben in het verleden meerdere malen verslag uitgebracht aan de NVJ. Bruning: “Vooral tijdens de Olympische Spelen in China kregen we veel signalen van journalisten. Vervolgens vroegen ze hen om informatie.”

Ook de CTIVD stelt in het rapport dat de diensten journalisten hebben benaderd zonder te weten met wie zij spraken. Bruning: “Een medewerker van bijvoorbeeld de AIVD of de MIVD doet zich dus voor als iemand van de ambassade.”

De CTIVD acht dit niet wenselijk: “Bij gesprekken met journalisten is het van belang hen zo snel mogelijk gedetailleerd te informeren. Zo kunnen zij zelf beslissen of zij willen blijven spreken.” Verder stelt de CTIVD dat de diensten journalisten nooit onder druk hebben gezet om mee te werken.

toestemming van de minister

De CTIVD is van mening dat met nieuw beleid veel zaken binnen de diensten kunnen worden opgelost, maar de NVJ is daar niet zeker van. Bruning zegt: “Uit het rapport blijkt niet dat de diensten zich bewust zijn van de kwetsbaarheid van onze beroepsgroep en de schade die zij onze beroepsgroep toebrengen.”

De secretaris-generaal begrijpt dat journalisten worden ingezet in extreme noodsituaties: “In die gevallen moet wat ons betreft eerst toestemming worden gegeven op het hoogste niveau, door de minister van Binnenlandse Zaken.”

De NVJ heeft in 2022 al haar zorgen geuit aan de minister. “Het is zeer teleurstellend dat er niets is veranderd”, aldus Bruning.