De natuur vandaag | De eerste gedocumenteerde pilotenjacht in Nederland

Onderzoek in circa twintig archieven en vijf musea heeft veel informatie opgeleverd die het mogelijk maakte de massastranding van 9 april 1825 te reconstrueren. Onderzoekers Phil Koken, gastmedewerker Justin Jansen van het Naturalis Biodiversity Center en Erwin Kompanje van Natural History in Rotterdam hebben gevonden Deze informatie verzamelde informatie en beantwoordde daarmee de vraag wat er met de grienden gebeurde.

Op één na grootste dolfijnsoort

De griendenGlobicephala melas) is de grootste tandwalvis uit de dolfijnenfamilie. De zwarte mannelijke en vrouwelijke dieren hebben een gemiddelde lengte van respectievelijk 5,5 meter en 4,6 meter, alleen de orka is een nog grotere dolfijn. Grienden leven in het noordelijke deel van de Atlantische Oceaan en in de oceanen van het zuidelijk halfrond, in groepen variërend van zes tot tweehonderd individuen. De groep is zo verenigd dat ze altijd de leider volgt, meestal een ouder dier. Als de leider de verkeerde route kiest, kan het resultaat soms zijn dat de hele groep strandt en uiteindelijk sterft. Helaas werd en wordt er ook op grienden gejaagd, zoals nog steeds het geval is op de Faeröer.

Strandingen van meerdere grienden zijn in Nederland zeldzaam. In april 1856 strandden enkele tientallen dieren op de kust van Zuid-Holland en Zeeland en in april 1825 bijna veertig bij Sint Philipsland, in Tholen. Van deze laatste stranding zijn twee aquarellen bekend die kort na de gebeurtenis zijn gemaakt.

Begin van onderzoek

De aquarel van een mannelijke Nederlandse griendfoetus bevindt zich in de opslagruimte van het Teylers Museum in Haarlem. Dit werk van de Dordtse chirurgijn en kunstenaar Stephanus HW van Trigt (1788-1840) is het enige werk met tekst en datum. Een lopend onderzoek naar het leven en werk van Van Trigt was aanleiding om te onderzoeken wat er precies met de grienden gebeurde.

Reconstructie van de zoektocht naar de schijf en daaropvolgende gebeurtenissen.

Het onderzoek dat onder meer in twintig archieven en vijf musea is uitgevoerd, heeft tal van gegevens opgeleverd. Hierdoor werd het mogelijk om de massale stranding van 9 april 1825 te reconstrueren. “Toen we alle informatie bij elkaar legden, kwamen we er verrassend genoeg achter dat het om een ​​opportunistische jacht ging”, zegt onderzoeker Koken. “Op één na zijn alle dieren gedood.”

Verschillende skeletten werden later tentoongesteld op beurzen in onder meer Maastricht, Middelburg en Utrecht. Een van de andere skeletten werd kort na de gebeurtenis aangekocht door het Gents Universiteitsmuseum. Drie anderen kwamen met de bijbehorende huid al snel terecht in de collectie van het voormalige Rijksmuseum voor Natuurwetenschappen, voorloper van het huidige Naturalis Biodiversity Center. Een vierde skelet kwam eerst in twee verschillende collecties in Utrecht terecht, vervolgens in de jaren zestig in Amsterdam en uiteindelijk in 2011 opgenomen in de collectie van Naturalis. De vijf skeletten van laatstgenoemde bevinden zich nog steeds in de deposito’s van de vandaag genoemde musea.

Blijft in museumdeposito’s.

Een ander stukje informatie in de puzzel is een artistieke impressie van de gebeurtenis, gemaakt door Querijn M. Ver Huell (1787-1867). Het dateert uit april 1825 en bevindt zich in de opslag van het Arnhems Museum. Een derde tekening van de linkerkaak is gemaakt in de tweede helft van de vorige eeuw. Het bevindt zich in het Naturalis-magazijn. Uit het onderzoek bleek ook van welk skelet de tekening was gemaakt.

Koken: “Uit onderzoek is vooral gebleken dat archieven en musea veel losse informatie bevatten waarmee soms een vrijwel complete gebeurtenis kan worden gereconstrueerd. “De betrokken archieven en musea hebben nu een nieuw verhaal te vertellen.”

Meer informatie

Tekst: Phil Koken, Naturalis Biodiversiteitscentrum
Foto’s: GettyImages; Teylersmuseum, Haarlem; Naturalis Biodiversiteitscentrum, Phil Koken
Tekeningen: SHW van Trigt; Rob van Assen