Meer bedden, maar ook langere wachtlijsten in hospices: ‘Het heeft veel te maken met de vergrijzing’

Er is een groeiende vraag naar palliatieve zorg. Daar kan de patiënt overlijden in een thuisomgeving en niet in een ziekenhuis. Maar ondanks de toename van het aantal hospicebedden heeft niet iedereen toegang.

“Er is meer vraag dan beschikbare bedden”, zegt Carla Aalderink. Zij is directeur van VPTZ, de organisatie die hospices vertegenwoordigt waar de zorg grotendeels door vrijwilligers wordt verleend. “In 1987 werd in Nieuwkoop het eerste hospice geopend. Het was gast nummer één en in 2023 ontvingen ze al bijna 11.000 gasten per jaar.”

Veroudering

Hoewel er de laatste jaren steeds meer hospices, meer vrijwilligers en meer bedden bijkomen, is er in veel hospices een tekort aan bedden en staan ​​mensen die de laatste levensfase ingaan op een wachtlijst.

“Dit heeft veel te maken met de vergrijzing van de bevolking”, zegt Aalderink. “Er zijn steeds meer ouderen die een klein persoonlijk netwerk hebben en steeds minder mantelzorgers. Daardoor komen ze uiteindelijk in de palliatieve zorg terecht.”

‘Ik had geluk’

Marlon Witteman verblijft sinds deze week in het Haarlemse hospice. “Ik had geluk want vier weken geleden had ik een gesprek met mijn oncologieverpleegkundige en huisarts over een hospice, maar toen was het voor mij nog een ver vooruitzicht.”

Op advies van de verpleegkundigen en huisarts heeft hij zich echter op de wachtlijst ingeschreven. “En daar ben ik heel blij mee.” Want vorige week werd het heel erg met hem en belandde hij in het ziekenhuis en wilde hij zo snel mogelijk naar het hospice.

Minder angst voor de dood

Nu is hij blij dat hij er is. “Hierdoor ben ik minder bang voor de dood. Thuis was ik heel bang. Mijn vriendin was er ook en soms was ik zo moe dat ik haar nauwelijks wakker kon krijgen.”

“Ik zat dus echt te denken: nu maak ik ook mijn verzorger kapot en daar werd ik heel angstig van. Want dat is het laatste wat je wilt. Dus als je hier bent, heb je veel meer rust. Je weet dat je verzorger ook een deel van de dag rusten.”

Meer bedden, maar nog steeds te weinig

In totaal zijn er in Nederland bijna 600 hospices. Waar mensen sterven is de afgelopen jaren veranderd. Voorheen gebeurde dit thuis, maar inmiddels brengt zo’n 70 procent de laatste levensfase door in een hospice.

Naast de toename van het aantal bedden constateert de koepelorganisatie VPTZ dat ook het aantal cliënten dat niet in het hospice kan worden verzorgd toeneemt, vooral als gevolg van een tekort aan bedden. Tien jaar geleden waren er ongeveer 800 mensen, vorig jaar waren dat er bijna 7.000.

Dringende verzoeken

“Onder het aantal mensen tegen wie je ‘ja’ kunt zeggen, zijn er dus bijna twee mensen tegen wie je ‘nee’ moet zeggen”, zegt Pauline Jäger van Hospice Haarlem.

“Afgelopen week kreeg ik een telefoontje van iemand over een jong gezin waarvan de man heel ernstig ziek is. Er zijn kleine kinderen in huis en het gaat niet meer zo goed thuis. De vrouw is ook ziek omdat ze erg moe is. Ook , is ze nog steeds: “We hebben drie dringende verzoeken en dan moeten we navigeren waar we op dat moment meer kunnen doen, want we hadden maar één plek.”

Bijna

Onmogelijke keuzes, zegt Jäger. Het enige dat u kunt doen, is bij andere hospices informeren of daar ruimte is. “Mensen sterven het liefst op een plek zo dicht mogelijk bij huis. Dat is goed voor jezelf, maar ook voor je naasten.”

“Dus zoeken we de omgeving af, hebben we contact met andere hospices, hebben we contact met palliatieve afdelingen in verpleeghuizen en proberen we op deze manier te helpen.”

Het is niet langer kleinschalig

Volgens Carla Aalderink, van vereniging VPTZ, is het toevoegen van meer bedden niet de oplossing. “Dit soort maatschappelijke initiatieven zijn niet zomaar uit te breiden van 5 naar 50. Want dan gaat de kleinschaligheid verloren en veel vrijwilligers zoeken dit vrijwilligerswerk juist omdat ze stuk voor stuk meerwaarde kunnen bieden.”

Ook het hospice Haarlem wil uitbreiden. Niet door meer bedden te plaatsen, maar door een tweede locatie te openen. Zo blijft het kleinschalige karakter behouden. Er is iemand gevonden die een pand ter beschikking wil stellen. “Het is fantastisch. Dat je de steun hebt van de samenleving. Want een plek vinden is echt een uitdaging.”

Onderzoek en meer geld

De minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport startte twee jaar geleden het Nationaal Programma Palliatieve Zorg. Als onderdeel hiervan is eind 2023 samen met de palliatieve zorgcoördinerende organisaties het project Versterking Palliatieve Zorg ontstaan. Er is aanvullend onderzoek gedaan naar wat er nodig is aan capaciteit en kwaliteit. Eind deze maand zullen de resultaten bekend zijn.

Dit jaar zullen er ook middelen worden vrijgemaakt voor meer regionale samenwerking tussen huisartsen, thuiszorgorganisaties, verpleegkundigen en ziekenhuizen om tegemoet te komen aan de groeiende vraag naar palliatieve zorg.