Klaas Pander: de eerste topsporter

Door Govert Wisse

Klaas Pander behoorde in de jaren tachtig en negentig van de negentiende eeuw tot de gebruikelijke groep Haarlemse sportvrienden rond Pim Mulier. Toen hij in de twintig was, gaf hij les aan de tiener Jaap Eden, eind 19e eeuw wereldkampioen schaatsen en wielrennen.

Hoge hoed

Maar Pander, geboren op 7 december 1867 in Haarlem als tweede in een gezin van acht kinderen, was ook als sporter een fenomeen. Hoewel hij in het schaatsen en wielrennen niet zo’n internationaal figuur is als Jaap Eden, is hij in veel sporten ook een van de beste regionale en nationale atleten. In de jaren voorafgaand aan de eerste officiële Wereldkampioenschappen all-terrain schaatsen (1893) over 500, 1.500, 5.000 en 10.000 meter werd Pander één keer tweede en één keer derde op de onofficiële Wereldkampioenschappen in Amsterdam, georganiseerd door de Nederlandse Schaatsbond. Dit waren meer dan een halve, 1, 2 en 5 mijl.

Wim Zonneveld, die in 2017 het boek ‘Klaas Pander, het bewogen leven van een vergeten schaatsheld’ publiceerde, beschouwt hem niet voor niets als de eerste Nederlandse allround atleet. Pim Mulier maakte de tiener Pander geïnteresseerd in atletiek en schaatsen. Zwemmen, hardlopen, voetbal en fietsen werden toegevoegd. Later was Pander ook actief in hockey, balhockey en paardensport. Hij was de ontwerper van de relatief zachte hockeybal. Pander was de eerste die een schaatsmarathon won. In 1888 was hij op de 30 kilometer tussen Haarlem en Leiden de snelste op de schaats. Pim Mulier bereikte drie minuten na hem de finish.

Uitblinken

Hij is de eerste schaatser wiens foto nog steeds in actie bestaat en ook de eerste amateur die een training in het buitenland heeft gevolgd (bijvoorbeeld St. Moritz). Pander won de eerste marathon op ijs en was nationaal recordhouder op de klassieke mijl.

Zijn hoogtepunt als coach van Jaap Eden: zijn wereldtitel schaatsen, behaald op 14 januari 1893 op het Museumplein in Amsterdam. Na het toernooi in Amsterdam kregen Eden en Pander bij aankomst in Haarlem een ​​staande ovatie van het publiek dat zich op het station had verzameld. Op de Groote Markt zijn fanfares, fakkeldragers en Bengaals vuur. Bij Brinkmann is er een receptie met koor en toespraken.

Zonneveld noemt de joviale, goedgeluimde en populaire Klaas Pander de schakel tussen de vroegrijpe en streng elitaire sportpionier Pim Mulier en het later in verval geraakte onvoorspelbare natuurtalent Jaap Eden. Alle drie waren ze korte tijd lid van sportvereniging De Damiaatjes, opgericht in 1890. Dat Pander lange tijd niet tot de absolute wereldtop behoorde, had waarschijnlijk te maken met zijn ietwat laconieke karakter. Hij was altijd in voor een grapje of grapje. op 24^ste Pander verlaat de individuele wedstrijdsport om zich te concentreren op zijn maatschappelijke carrière en de begeleiding van Jaap Eden. Het bedrijf van pater Pander zou mankracht nodig hebben.

monument

Klaas Pander, in 1904 getrouwd met theaternaaister Geertruida Rowel, volgde zijn vader in 1908 op in een behang- en meubelstofferingswinkel in hartje Haarlem. Dit ging failliet in de moeilijke jaren dertig. Pander stierf op 22 december 1940 op 73-jarige leeftijd aan hartfalen en ligt begraven op de North Cemetery. Sinds 2015 organiseert de IJsclub Haarlem jaarlijks de Klaas Pander Memorial.

(bron: Klaas Pander, het bewogen leven van een vergeten sportheld, door Wim Zonneveld)

De Société Pim Mulier is in 2003 opgericht om de topsport in Haarlem onder de aandacht te brengen en talent te ondersteunen. Op initiatief van de Vereniging hangen aan de buitenmuur van het Kennemer Sportcentrum grote portretten van Haarlemse sporthelden van weleer. Ook deze reeks historische verhalen over andere Haarlemse sporters en bijzondere gebeurtenissen uit het verleden past in die geest.

Tijdens de viering van het 20-jarig jubileum heeft de Vereniging Team Pim opgericht. Het bestaat uit vier jonge atleten uit Haarlem (schaatser Mats van den Bos, roeier Teuntje Mollee, turnster Floor Slooff en judoka Megan Warners). Zij ontvangen een financiële bijdrage en worden ondersteund door drie voormalige Olympische medaillewinnaars uit Haarlem: Yvonne van Gennip, Claudia Zwiers en Floris Jan Bovelander.