Mysterie opgelost: dit is wat die glimmende stadsstruikelstenen doen

Bronskleurige stenen met een naam erop gegraveerd: Je vindt ze op verschillende plekken in Haarlem, waaronder de Lange Wijngaardstraat op nummer 14. Waarom zitten die glimmende stenen daar? En waar dienen ze eigenlijk voor?

Sinds maart 2022 liggen aan de Lange Wijngaardstraat 14 drie van deze stenen. Ze zijn daar geplaatst als monument voor de joodse familie Zilversmit, bestaande uit vader Nathann Moses, moeder Minna en dochter Friederika.

Trouwen in Westerbork

Nathann en zijn vrouw Minna werkten voor de oorlog als conciërge in het Joodse gemeenschapsgebouw in Haarlem, waar het echtpaar ook woonde. Nathann was ook doodgraver in de Nederlands-Israëlitische gemeenschap van Haarlem en conciërge bij de religieuze instelling Gemieloeth Chassadim. Minna werkte ook als toiletjuffrouw in het gemeentehuis. Haar dochter Friederika was huishoudelijk werker en hield toezicht op de schoonmaak van het gemeentegebouw.

In de nacht van 25 op 26 augustus 1942 vond een grote deportatie van Joden uit Haarlem plaats, onder wie de familie Zilversmit. In Westerbork trouwt Friederika met David Goud (eveneens uit Haarlem), met wie ze zich drie weken eerder, een dag voor de deportatie naar Auschwitz, had verloofd. Vier dagen na hun huwelijk werden ze in Auschwitz vermoord. Friederika’s oudere zus, Emma Zilversmit, die in Amsterdam woonde en werkte, arriveert een maand later in Auschwitz en wordt bij aankomst meteen vermoord.

struikelstenen

Officieel heten deze glimmende stenen Stolpersteine. ‘Stolpern’ is het Duitse woord voor ‘struikelen’ en in Nederland kennen we de stenen als struikelstenen. Struikelstenen zijn uitgevonden door de Duitse kunstenaar Günter Demnig. De straatstenen, bedekt met een koperen plaquette waarin de naam, geboorte- en overlijdensdatum van de joodse bewoners zijn gegraveerd, worden op het trottoir voor het huis geplaatst waar zij woonden.

“Je vergeet een persoon pas als je zijn naam vergeet”, zegt Günter over de grafstenen. Hij heeft ze struikelstenen genoemd ‘omdat je ermee struikelt met je hoofd en je hart’. Er zijn minstens 100.000 ‘gouden’ stenen verspreid over heel Europa.

Op allerlei plekken in de stad.

In 2021 zijn de eerste stenen gelegd in Haarlem aan het Spaarne 25. Inmiddels kun je op verschillende plekken in Haarlem nog meer stenen vinden. Zoals Grote Markt, Jansstraat, Ridderstraat en Zijlstraat. Alle Haarlemse steenlocaties zijn te vinden op deze website.