Gebouw van de maand: De Pelgrimskerk

Zoetermeer heeft een unieke architectuur waar de meeste mensen aan voorbijgaan zonder het te weten. In de serie ‘Gebouw van de Maand’ toont ArchitectuurPunt Zoetermeer een aantal bijzondere gebouwen. Deze maand: De Pelgrimskerk.

Nu het aantal gelovigen voortdurend afneemt, gaan ook de kerken in Zoetermeer een onzekere toekomst tegemoet. De Pelgrimskerk, de emblematische kerk gelegen op de kruising van de Eerste Stationsstraat en de Karel Doormanlaan in de wijk Dorp, lijkt voorlopig aan een andere functie te zijn ontsnapt.

De (voormalige) eigenaar, de protestantse gemeente Zoetermeer (PGZ), is in 2019 een bestuurlijke samenwerking aangegaan tussen drie deelgemeenten, waardoor de Pelgrimskerk samen met de Oase aan het Kerkenbos (zie gebouw van de maand oktober 2022) overbodig wordt. De verzamelplaats was kerkelijk centrum De Regenboog in Rokkeveen. Na de laatste dienst op 30 januari 2022 werd de Pelgrimskerk leeg achtergelaten en te koop of te huur gezet.

In 2023 werd vooruitgang geboekt en werd bekend gemaakt dat de kerk was verkocht aan de Hervormde Kerk van Zoetermeer (GerGem Zoetermeer). Momenteel houdt deze gemeente nog religieuze diensten in de Vredekerk aan de Zwaardslootseweg 44 (zie gebouw van de maand augustus 2023), maar meent dat de Pilgrimkerk beter past bij de omvang van haar huidige gemeente. Daarom tekende hij een voorlopig koop- en verkoopcontract. Voorwaarde voor de aankoop is de redelijke verkoop van Vredekerk.

Prachtig en karakteristiek monument in de wijk Dorp.

Sinds 16 april 1991 is de Pelgrimskerk vanwege haar architectonische en stedenbouwkundige waarde een gemeentelijk monument, samen met de aangrenzende pastorie. Beiden zijn ontworpen door de Amersfoortse architect Bastiaan Willem Plooij (1890-1967), vooral bekend van zijn gereformeerde kerkontwerpen. Plooij ontwierp ook kerken in onder meer Amstelhoek, Zeist, Ommen en Maarssen.
De kerk was lange tijd naamloos en heette Boterkerk vanwege de vele parochianen die boterhandelaren waren en de kerk hielpen financieren. Pas in 1976 kreeg de kerk de naam Pelgrimskerk.

Kenmerkend voor de buitenkant van de Pelgrimskerk zijn de parabolische torenspits van de kerktoren en de hoge puntdaken. De kerk is ontworpen in een professionele expressionistische stijl die doet denken aan de Amsterdamse school. Verticale ramen benadrukken de hoogte van de gevels. De hoge daken met matzwart geglazuurde tegels en bakstenen gevels weerspiegelen de invloed van de Delftse school en doen denken aan de vormen van de traditionele Nederlandse baksteenarchitectuur.
In 1959 verrees naast de kerk het verenigingsgebouw ‘t Centrum, in modernistische stijl en met een plat dak.

Binnenruimte

Bij mooi weer kunnen voorbijgangers vanaf de Karel Doormanlaan door de prachtige glas-in-loodramen rechtstreeks naar de kerk kijken. Binnen zorgen glas-in-loodramen voor fijn gekleurd licht in een verder rustige en lichte ruimte. De parabolische vorm van de torenspits komt terug in het prachtige houten gewelf dat door de ruimte loopt.
In 1982 onderging de kerk een grote renovatie, waarbij de interne kleurstelling enigszins werd gewijzigd en iets warmere tinten kreeg, maar verder komt het interieur grotendeels overeen met het oorspronkelijke ontwerp. De kerk is nog steeds ingericht met de originele eikenhouten kerkbanken, blank gelakt met contrasterende zwarte stoelen, balustrades en biezen. De banken zijn vervaardigd door kerk- en schoolmeubelfabriek ‘De Volharding’ in Velp.

Met dank aan Tom Hertog van de Gereformeerde Kerk Zoetermeer voor zijn uitleg.

Tekst: Sandra Schlüchter

Foto’s:
De skyline van Zoetermeer vanaf de oostkant (Rokkeveenseweg) in 1952. De Pelgrimskerk (Hervormde Kerk) was iconisch met molen De Hoop, de Nicolaaskerk, de Oude Kerk en de rokende schoorsteen van de Brinkersfabriek aan de Dorpsstraat. Foto: Historische Vereniging Oud Soetermeer, www.Memoryvanzoetermeer.nl

De Pelgrimskerk, maart 2024. Foto: Sandra Schlüchter

Het nieuwe gebouw van de Hervormde Kerk (Bedevaartskerk) aan de Eerste Stationsstraat 86 met het parochiehuis ernaast, direct na de bouw in 1933. Foto: Historisch Genootschap Oud Soetermeer (HGOS), gemeentearchief, www.Memoryvanzoetermeer.nl.

Gevelontwerptekeningen en plattegronden van architect Plooij. www.het Geheugenvanzoetermeer.nl

Het gebouw van de maand werd gekozen door ArchitectuurPunt Zoetermeer. Kijk voor meer informatie over architectuur in Zoetermeer en de architectuuragenda op ArchitectuurPuntZoetermeer.nl of op Facebook