Bredanaar brengt hulde aan Poolse schilder Stefanoff: ‘Ik ben geboren onder een schilderij van hem’ | BredaVandaag

Door: Michel Claessens

Donderdag 4 april, 14.20 uur

Cultuur

BREDA – Vanavond opent in het Maczek Memorial een nieuwe tentoonstelling over de Poolse schilder Christo Stefanoff. De tentoonstelling vertelt over het bijzondere leven van de schilder. Als verzetsstrijder overleefde Stefanoff verschillende concentratiekampen en kwam na de oorlog in Breda wonen en schilderen. De tentoonstelling is samengesteld door Bredanaar Frans Wauters, geboren en getogen tussen de werken van Stefanoff. “Ik wil de nalatenschap van Stefanoff traceren en bekend maken wat hij heeft gedaan”, zegt Wauters.

Frans Wauters is zijn hele leven gefascineerd door de werken en het levensverhaal van de Poolse schilder Christo Stefanoff. “Toen ik een kind was, hingen er verschillende schilderijen van hem in ons huis. Ik ben geboren onder een van zijn schilderijen. Dit was een schilderij dat hij van mijn moeder had gemaakt”, zegt hij. De schilder woonde lange tijd in Breda en schilderde hier veel schilderijen. Onder hen een van zijn bekendste werken, een groot drieluik, geschonken aan de gemeente Breda door de Eerste Pantserdivisie van Maczek.

Naarmate Wauters ouder werd, raakte hij steeds meer betrokken bij Stefanoffs leven. “Ik had veel ambitie en streefde altijd naar grote dingen. Misschien ga ik daar nog eens over nadenken. Ik pak graag dingen op en kijk hoe groot ze kunnen zijn.” Twee jaar geleden begon een onderzoek om het erfgoed en het levensverhaal van de schilder in kaart te brengen en bekend te maken. Zijn onderzoek bracht hem naar Canada, waar een verlaten atelier en museum dienst deden als tijdcapsule met daarin het verhaal van de schilder. Het resultaat van de zoektocht naar Wauters zal vanavond bekend zijn op de Maczek Memorial in Breda.

Een leven als een filmscript

“Zijn leven leest echt als een filmscript”, zegt Wauters. Christo Stefanoff werd geboren in Bulgarije, waar hij volgens Wauters al veel had bereikt. Op een gegeven moment begon hij als schilder de wereld rond te dwalen. Gedurende die tijd portretteerde hij actrice Greta Garbo in Hollywood. Uiteindelijk belandde hij in Polen, waar hij verliefd werd op het land en op een Poolse vrouw. Hij trouwde met haar en werd later genaturaliseerd met de Poolse nationaliteit.

Toen de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog Polen binnenvielen, was Stefanoff actief in het Poolse verzet. Dit leidde er uiteindelijk toe dat hij en zijn vrouw door de nazi’s werden gevangengenomen. Stefanoff overleefde verschillende gevangenissen en concentratiekampen totdat hij aan het einde van de oorlog werd vrijgelaten uit het kamp Bergen-Belsen. Ook zijn vrouw overleefde de gevangenschap, maar hun zoon werd nooit meer teruggevonden. Zoals veel ontheemde Polen kwam hij via de Eerste Pantserdivisie van Maczek in Breda terecht.

Een bijzondere verbinding

Het is in Breda dat Stefanoffs verhaal ook voor Wauters persoonlijk wordt. “Ze woonde een tijdje bij mijn grootouders. Ze betaalde haar kost en inwoning met haar schilderijen. Waarschijnlijk is ze bij ons terechtgekomen omdat mijn tante getrouwd was met een Poolse soldaat van de Eerste Pantserdivisie en Stefanoff goede contacten met haar had”, zegt Wauters.. Terwijl Stefanoff in Breda woonde, maakte hij veel schilderijen, waaronder het drieluik en het schilderij van Wauters’ moeder.

Een tijdcapsule in Canada

Na enkele jaren in Nederland vertrok Stefanoff naar Canada. Hij nam alle onverkochte werken mee, waarvan hij een groot deel in Breda had gemaakt. In Canada kocht hij een groot stuk grond met het idee er een kunstenaarsstad van te maken. Het was echter niets meer dan een atelier en een museum. “Daar gaan kijken was een droom die ik al heel lang koesterde en tijdens mijn onderzoek ben ik er twee keer geweest. Het was echt fantastisch om te zien wat er allemaal bewaard is gebleven”, zegt Wauters. Door een diefstal kort na zijn dood besloot de weduwe van Stefanoff het museum en atelier te sluiten. “Daardoor is alles als een tijdcapsule bewaard gebleven. In de tentoonstelling heb ik een schilderij van mijn grootvader waarvan ik al lang niet meer wist dat het bestond. Dit is een van de schilderijen die ik in Canada heb gevonden.

De tentoonstelling

Wauters heeft enkele schilderijen en voorwerpen die hij in Canada herontdekte meegenomen naar Breda. Dit en meer is te zien in de tentoonstelling bij het Maczek Memorial. Deze tentoonstelling toont de belangrijkste werken over de Poolse strijd die Stefanoff maakte tijdens zijn verblijf in Breda. Volgens Wauters laten deze schilderijen duidelijk het paletmeswerk zien waarvoor de schilder bekend stond. “De verf is dik aangebracht met het paletmes, waardoor er ook een 3D-effect ontstaat. Ook kon hij heel goed portretten maken. De gezichten die hij schilderde zijn heel precies en herkenbaar”, vertelt Wauters. Volgens Wauters was het werk van Stefanoff echter zeer divers. “Hij beheerste veel verschillende soorten technieken. Hij kon ook heel goed tekenen met krijt of houtskool.” Wauters geeft deze diversiteit prachtig weer in de tentoonstelling die verweven is met de vaste tentoonstelling van het Maczek Memorial.

Wethouder Marike de Nobel opent vanavond feestelijk de tentoonstelling over Christo Stefanoff. Bezoekers kunnen de tentoonstelling tot en met 30 november bewonderen bij het Maczek Memorial aan de Ettensebaan in Breda.