Andere tijden special: De Sanders-affaire

Op 22 oktober 1946 deed voormalig verzetslid Joop Hollebrands op een politiebureau in Haarlem aangifte van de deportatie van Bertje, 4, en zijn zus Marleen, 8,. De twee zoons van Haarlem zaten tijdens de oorlog bij hem ondergedoken in Sliedrecht. De verklaring is het begin van een huiveringwekkende zoektocht naar het lot van de joodse familie Sanders.

Tachtig jaar later huilt Joops dochter Corrie Hollebrands-Smaardijk nog steeds als ze zich herinnert hoe een Nederlandse jodenjager in 1943 de kinderen voor haar ogen uit haar huis sleepte: “Zonder nog een woord te zeggen werden ze weggevoerd. Ik heb ze nooit meer gezien‘ zegt hij terwijl hij zijn betraande ogen afveegt met een zakdoek. Naast Bert en Marleen worden ook de oudere zus Elly en hun ouders David en Clara Sanders gearresteerd. Ze zijn verraden.

Nadat hij zijn kinderen heeft ondergedoken, is Joop Hollebrands zo boos dat hij naar Amsterdam afreist en vier dagen lang alles doet om de familie Sanders te bevrijden. Hij begeeft zich naar de Hollandsche Schouwburg en ontdekt waarom de Sanders-kinderen zijn gearresteerd. Hij noteerde het op de belastingaangifte van 1946.”Ik heb David Sanders gevonden. Hij was op gruwelijke wijze mishandeld. Ze sloegen alle tanden uit zijn mond en gaven zijn kinderen vervolgens schuilplaatsen.“

Premie Jager
De arrestatie van de familie Sanders is het werk van de beruchte Colonne Henneicke. Nederlandse premiejagers die het land doorreizen op zoek naar Joden voor 7 florijnen en 50 per ‘hoofd’. Zij zijn ook verantwoordelijk voor de arrestatie van Elly Sanders in Barchem in de Achterhoek. Omdat het te laat is om de trein terug naar Amsterdam te nemen, moeten ze de nacht doorbrengen op de boerderij waar ook hun 10-jarige slachtoffer woont. Die avond probeert boer Eggink het stel op andere gedachten te brengen. In het officiële Eggink-rapport staat: “Nadat de jongen naar bed was gegaan, volgde een rustig gesprek. Ze zeiden dat ze het ook niet leuk vonden, maar dat het Joodse ras verdreven moest worden.De historicus Ad van Liempt doet onderzoek naar deze Nederlandse jodenjagers en heeft over hen het boek ‘Kopgeld’ geschreven. Van Liempt: “Er wordt geschat dat deze mannen in de zes maanden dat ze actief zijn, tussen de 8.000 en 9.000 slachtoffers hebben gedood, inclusief de familie Sanders.“

Auschwitz
Het televisieprogramma Andere Tijden reconstrueert de tragische val van de familie Sanders uit Haarlem aan de hand van dossiers, verklaringen, processen-verbaal, testamenten en getuigenverklaringen. Presentatrice Astrid Sy is al jaren gefascineerd door deze problematiek en heeft er zelf ook onderzoek naar gedaan: “De zaak Sanders is een schokkend verhaal van ongekende menselijke wreedheid aan de ene kant en extreme moed aan de andere kant.“

Na de tragedie is Joop Hollebrands ontroostbaar. In een brief aan een nichtje, kort na de deportatie, schrijft hij: “Mijn vrouw Riek is er nog steeds kapot van. Trouwens, overal in ons huis vind je nog steeds kleding, boeken, foto’s en schoenen van onze geliefde adoptiekinderen. Het is erger dan de dood. Deze hele tragedie veroorzaakte een onbeschrijfelijk verdriet in ons kleine gezin, aangezien we twee kinderen hadden van dezelfde leeftijd als Marleentje en Bert. Ze waren heel close met elkaar en de scheiding veroorzaakte veel verdriet bij onze kinderen. Almachtige God heeft de familie Sanders en ons door grote diepten geleid.“

Vader David en moeder Clara Sanders, beiden 41 jaar oud, en kinderen Elly (10), Marleen (8) en Bert (4) werden op 10 september 1943 direct na aankomst in Auschwitz vermoord.

Uitzending: De Andere Tijden special De zaak Sanders is zaterdag 9 maart om 20.35 uur te zien op NTR op NPO 2.

Andere tijden

Historische vragen vanuit een nieuwe invalshoek.

Verwant