God schiep de wereld, maar het Spaarne vormde de Bakenes.

Door Willem Brand

Ergens aan de Bakenessergracht, in het prachtig gerestaureerde huis van Ton in ‘t Veld, vertelt Sak dat hij eerst zijn foto’s van alle gebouwen rechtzette in Photoshop en vervolgens de huizen op A3-formaat tekende met stift 0,05. Vervolgens heeft hij ze één voor één bij elkaar gezet, zodat een straat in één oogopslag te herkennen is, zoals weergegeven in het boek en in de tentoonstelling. Hij heeft de helft van Haarlem al getekend, bijna duizend gevels opgenomen in de zeven voorgaande edities van de serie ‘Haarlem must see’.

Kerk als munitiemagazijn

Een extra uitdaging voor Sak waren de kerken. “Een bijkomend obstakel is dat ze nergens compleet te zien zijn en dus deels vanaf nul moesten worden gemaakt. Ton: “De Bakenesserkerk had ooit een plein dat helemaal doorliep tot aan het kanaal. Wist je dat die kerk tijdens het Spaanse beleg als munitieopslagplaats fungeerde? Nadat Ripperda zich had overgegeven, werden de soldaten uit de kerk geëxecuteerd. Om kogels te sparen gooiden de Spanjaarden ze op een gegeven moment twee aan twee, aan elkaar vastgebonden, het Spaarne in. Wist je dat de rivier rond het jaar 1200 twee tot drie keer zo breed was en langs de kerk van Bavo stroomde? Bovendien stond alles voortdurend onder water.”

Hof van de Graven

Er zijn veel interessante dingen te vertellen over de Baken. Waar lag bijvoorbeeld het Gravensteen, de versterkte tolpoort die zijn naam geeft aan de mooiste brug van Haarlem? Stond deze vlakbij de Wildemansbrug of tegenover molen De Adriaan? Een logische plek omdat je de vijand, Friezen en boeren, gemakkelijk over het water kon zien aankomen. Ton: “Wist je dat de Noormannen ook Haarlem probeerden te veroveren?” Sak: “De buurt stond vol met pakhuizen, alles kwam per boot aan. Toen de lading was gelost en het geld was betaald, kwamen de bazen naar de meisjes toe om plezier te maken. De roze lichtwijk was een neveneffect van de handel.”

klopjes

In de 16e eeuw heetten de Bakenen Papendorp. Zo bezaten vrijgezellen, van wie sommigen zeer vermogend waren, veel panden van de Zakstraat tot de Vrouwestraat. Op de nummers 55 en 63 bevonden zich geheime kerken, achterplaatsen waar het verboden katholieke geloof werd beoefend. Nummer 33 was eigendom van pastoor Bloemert, een weldoener uit die tijd, afgebeeld op een gevel in de Bloemertstraat. De brouwerij aan het water was van hem, daarachter stond nog een geheime kerk. Het verzet was er tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Het verzet was er tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Eén keer per jaar was er een processie van de Jozefkerk naar de Waalse kerk en omgekeerd. De priester liep voorop met het beroemde Mariabeeld, dat tijdens de Beeldenstorm verborgen was in Klopperpoort. Het beeld staat nu in de Jozefkerk aan de Jansstraat.

Eenmalig document

Ton in ‘t Veld weet op meesterlijke wijze de geschiedenis van het monumentale hart van de stad te schrijven, waarbij hij ook lijnen trekt die naar het algemene panorama verwijzen.

De vreugde is meteen zichtbaar in de stimulerende index. Het eenmalige tijdsdocument, dat niet per se van begin tot eind gelezen hoeft te worden, is voor twintig euro te koop in de boekhandels in Haarlem, Heemstede, Santpoort en Hoofddorp en bij het ABC.