Stadsweetje: de muur als bescherming tegen brand

8 mei 2024 om 9:17 uur

Geschiedenis

AMERFOORT Amersfoort en haar geschiedenis zitten vol leuke en interessante verhalen en weetjes over de stad. Gilde Amersfoort Stadsgidsen biedt eens in de vier weken een selectie uit haar collectie aan de lezers van De Stad Amersfoort. Deze week: De stadsmuur als brandgang.

Langs de Sint Annastraat, tussen Kamp en Flint, ligt een gerestaureerd stuk stadsmuur. Het is bijzonder omdat de gemeente in de 19e eeuw vrijwel de gehele muur heeft gesloopt en monumenten als de Koppelpoort en Monnickendam ternauwernood zijn gered. Waarom is dit er nog?

tent schuur

Amersfoort heeft twee keer een muur gebouwd. Rond 1300, nadat Amersfoort stadsrechten kreeg van de bisschop van Utrecht. Dat gaf de stad het recht om zichzelf te verdedigen en een muur te bouwen. Kort daarna werd de noodzaak gevoeld om de stad uit te breiden.

Artikel gaat verder onder afbeelding.

Een overgebleven deel van een stadsmuur. Nu heeft het monumentale waarde. (Gilde Amersfoort)

Rond 1450 werd een nieuwe muur gebouwd, waardoor de stad drie keer groter werd. De eerste stadsmuur werd afgebroken en op de fundamenten verrezen de pittoreske Muurhuizen. De nieuwe stadsmuur zorgde vooral voor de voedselvoorziening. Want wat heb je aan een muur als er tijdens een belegering snel niets meer te eten is? De nieuwe muur bracht veel boerderijen binnen de stad, vooral tussen Kamp en Koppelpoort. Dit werd het stadsmagazijn.

BRANDGEVAAR

Dat zorgde ook voor problemen. Op de stadsboerderijen bij de Kamp lagen vaak stapels hooi. Dat zorgde voor brandgevaar, zeker met al die houten huizen in de omgeving. Na een nieuwe brand in de stad in 1657 werden hooibergen binnen de stadsmuren verboden. De hooibergen moesten aan de andere kant van de stadsmuur worden geplaatst, vlakbij de buitengracht. Er werd een aparte poort toegevoegd, de Coninckspoort, zodat boeren gemakkelijk bij het hooi konden.

MONUMENTALE WAARDE

Gaandeweg werd duidelijk dat de stadsmuren de steeds krachtiger wordende artillerie niet konden weerstaan. Een aarden wal binnen de stadsmuur voor extra stevigheid, nog duidelijk zichtbaar aan de Sint Annastraat, hielp ook niet. Ze hadden geen functie meer en daarom werd besloten de stadsmuren en poorten te slopen. Absoluut? Nee. Omdat die hooibergen er nog waren. Hierdoor bleef het deel van de stadsmuur op deze locatie behouden. Niet ter verdediging van de stad, maar vanwege de functie als beschermende brandgang, tot ongeveer 1935. Ook daarna bleef het staan, omdat inmiddels de monumentale waarde ervan werd erkend. In Stier staat nog een stuk stadsmuur, weliswaar herbouwd.

In dit deel van de stad kun je nog steeds stadsboerderijen herkennen. Een goed voorbeeld is restaurantgebouw Humphrey’s aan de Bloemendalsestraat. Rond 1970 bracht boer Eibergen zelfs dagelijks zijn koeien uit deze straat naar de weilanden buiten de stad, om ze ‘s nachts weer naar de stal te brengen.