Haarlemse adderkwekerij – Joop – BNNVARA

Een opmerkelijke en toevallige ontdekking van het strafdossier rond NSB’er en kroegeigenaar Frederik Slot uit Haarlem zette mij en mijn journalistvriend Theo Dersjant op een enigszins ontmoedigend pad.

In de geschiedenis van de mensheid zijn er altijd grote vissen geweest, omringd door, en vooral onder, veel kleine vissen. Grote ratten en klein ongedierte. Grote klootzakken en kleine criminelen. Die grote leiders blijven lange tijd buiten gevaar en de talrijke voetsoldaten, de loopjongens, zitten in de val. Het zijn echter de vele kleintjes die deze geweldig maken; Zeer beknopte definitie van het onvoorstelbare succes van Adolf Hitler. De vraag waarom dit cijfer zulke hoogten zou kunnen bereiken, is en blijft het onderwerp van duizenden studies, onderzoeken, reflecties en de daaruit voortvloeiende boeken en naslagwerken.

Waarom dan onderzoek doen op zo’n relatief kleine radar? Het antwoord is verrassend eenvoudig: juist om nog een stukje van dat mechanisme bloot te leggen, bepaalden de kleine mensen die ontspoorden of hun rug recht hielden onze geschiedenis. Sommigen van hen speelden een marginale rol, andere een cruciale rol in de nationale geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. Hun beweegredenen in die jaren waarin er een permanente grijze sluier over Europa hing zijn niet altijd duidelijk, maar juist daarom zijn ze zo fascinerend: omdat ze ons altijd doen twijfelen aan ons eigen gedrag. Vergelijk onze eigen ideeën en moraal met ethische criteria.

Een belangrijke kanttekening is dat de NSB (Nationaal Socialistische Beweging) vóór het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog een van de ‘normale politieke partijen’ in ons land was. Degenen die na 1940 lid bleven, vormden echter een zeer specifieke groep die een vijandig regime steunde. Een cruciaal onderdeel van het doodvonnis dat na de oorlog aan leider Anton Mussert werd opgelegd, was verraad: ‘… met als doel het Koninkrijk der Nederlanden, of in ieder geval het Rijk in Europa, onder Duits, of op zijn minst buitenlands, bestuur te plaatsen…‘.

Frederik Slot is tot nu toe relatief onbekend, maar verdient veel aandacht. Tijdens onze zoektocht bleek dat journalist en Haarlemmer Jan de Roos bezig was met ‘Wrong People’, zijn nieuwste boek over de opmerkelijk ‘verkeerde’ rol die Haarlem had gespeeld in de Tweede Wereldoorlog. Slot speelt een extra rol in dit omvangrijke boek.

In alle naoorlogse documenten wordt Frederik Slot als een verachtelijke klootzak beschouwd. Kenmerkend is het beeld van een eenvoudige, opportunistische, fanatieke, onbeschofte en analfabete ziel. Zowel zijn handschrift als zijn handtekening zijn kinderachtig. Een onbeschofte en gewelddadige man, die in een van de beschreven gevallen door de Duitsers als “tolk” wordt gebruikt, doet zich voor als de “Gestapo” en bedreigt mensen met een pistool.

De verklaringen van Slot zijn als volgt door getuigen vastgelegd:
– “ Hij sprak over de koninklijke familie als ‘plutocraten’.”
– Toen ze haar vastgrepen, wees ze naar de koninklijke beker met in de inhoud een afbeelding van Prins Bernard; ‘Ik kan je voor die onzin laten arresteren.’
– En over juridische autoriteit: “Die rotzooi is voorbij, ze hebben niets meer te zeggen. “Nu zijn wij de bazen.”

In die tijd had het opportunisme zelden een gevaarlijker en dommer gezicht dan dat van Frederik Slot en consorten. Zijn vrouw Emma Slot-Eberle noemt hem later trots als “Een van de eerste nationaal-socialisten…” en zelfs na de oorlog bleek deze dame nog net zo verfoeilijk te zijn toen zij tevergeefs aanspraak maakte op allerlei “geconfisqueerde goederen” van de Staat der Nederlanden. Noot hieronder Joods onroerend goed dat zij zelf op dubieuze wijze hadden verworven.

De zaak Slot (waar officier van justitie Besier de doodstraf eiste en Slot uiteindelijk bij verstek tot vijftien jaar werd veroordeeld) in een notendop:
– Feldwebel Alois Bamberger wordt aangevallen door verzetsstrijders op de korte Verspronkweg in Haarlem Frans van der Wiel (regionale commandant van de Haarlemse Verzetsraad tijdens de oorlog) vermoord.
– De topleider van de SS en de politie. Hanns Albin Rauter heeft als vergeldingsmaatregel 110 Nederlanders aangehouden, van wie er 10 zullen worden geëxecuteerd.
– De tien te schieten namen worden geselecteerd door de “Haarlemse Bloedraad”, t.w. Frederik slot (eigenaar van het NSB-café), Jan Nederkoorn (WA-verbodsleider) en Nep Christus (NSB-politieagent). De executie in de duinen van Bloemendaal vond plaats op 2 februari 1943.

Een schokkende en domme durf om zichzelf vrij te spreken blijkt uit de brief die Slot vanuit de Haarlemse gevangenis schreef aan Nico Sikkel, destijds plaatsvervangend officier van justitie en regionaal commandant van het verzet in Kennemerland.

‘…Met de hulp van de directeur van het Arbeidsbureau en het Arbeidsfront zelf heb ik contact opgenomen met het Duitse Arbeidsfront en hem zo uit zijn gevangenschap bevrijd. Verschillende andere gevallen die weinig of geen resultaat hadden, hebben mij veel werk en tijd gekost.

Slot heeft blijkbaar gemist dat hij zichzelf heeft verrijkt, zijn landgenoten heeft geterroriseerd, hen heeft opgelicht en onder Duitse dekking Joods onroerend goed heeft gestolen. Zijn café fungeerde tevens als landelijk ontmoetingspunt voor Frontzorg en onderhield nauwe banden met de plaatselijke SD (Sicherheits Dienst).

De correspondentie van Emma Slot-Eberle met het NBI (Nederlands Management Instituut) begint omstreeks 1948 en wordt in 1963 eenzijdig (!) onderbroken door het NBI. Het is een treurige, brutale en tegelijkertijd hilarische communicatie, waarin het lijkt alsof Emma of hij beheerst de Nederlandse taal niet of is gewoon ontzettend eigenwijs. Hij communiceert uitsluitend in het Duits en denkt dat hij uw geld en eigendommen kan opeisen. Het NBI reageert stelselmatig in het Nederlands op deze steeds dreigender wordende verzoeken. Er klinkt een correcte, officiële en botte toon die duidelijk maakt dat het NBI helemaal niet blij is met deze dame en haar onterechte beweringen.

Slot ontsnapte meerdere keren uit de gevangenis in Nederland, woonde op zeker zes adressen in Duitsland en heeft zijn straf nooit uitgezeten. Hij stierf in 1984 in Heilbronn, Emma zes jaar later. Het is verbazingwekkend hoe een cartoonist en een journalist in slechts een paar maanden tijd een oplossing kunnen vinden, terwijl het rechtssysteem jarenlang schijnbaar de weg kwijt was en het kwaad uiteindelijk nooit werd gestraft.