Een panorama hoeft niet noodzakelijk horizontaal of langwerpig te zijn. Het Teylers Museum toont tientallen werken uit de eigen collectie

Sinds zaterdag 2 maart zijn maar liefst vijftig panoramische uitzichten op de eigen collectie te zien. Curator van deze tentoonstelling is curator Vera Hendriks. Hij selecteerde werken van onder meer Albert Cuyp, Elisabeth Johanna Koning, Hendrick Avercamp, Paulus Constantijn la Fargue en Anthonie Waterloo. Het onbetwiste hoogtepunt van de tentoonstelling is het bijna anderhalve meter lange panorama van Sorrento in Zuid-Italië uit 1782, van Jacob Philipp Hackert (1737-1807), dat nog nooit eerder aan het publiek werd getoond.

Verlengd

Eeuwenlang hebben vooral tekenaars geprobeerd hun omgeving in panoramische vorm vast te leggen. Van groot tot klein en van rechthoekig tot rond. Een vloeiende schets, een detailtekening of een fictieve voorstelling: er worden panorama’s in alle soorten en maten getekend. Dit roept de vraag op: wat maakt een panorama tot een panorama?

(Tekst gaat verder onder de foto)

Kunstenaars namen in de 17e en 18e eeuw steeds creatievere standpunten in. Er zijn diverse panoramische uitzichten uit de regio Haarlem te zien. De verste stad werd veroverd op de weilanden. Ze beklommen de duinen om vanaf een verhoogd uitkijkpunt te tekenen. Of vlak bij de grond, vanaf de waterkant of vanaf een boot. Kenmerkend voor een panorama is volgens Vera Hendriks dat het een uitgebreid element moet bevatten, “maar iedereen mag zich daar uiteraard zijn eigen idee over vormen.”

Verticaal

En dit betekent dat panorama’s ook verticaal kunnen zijn, zoals twee werken van Pieter Rudolph Kleijn naast elkaar getoond. Het is verrassend dat Hendrick Avercamp, vooral bekend van zijn winterlandschappen, een panorama tekende van een zomerlandschap van Overijssel. Het werk is sinds 1808 in bezit van het museum.

(Tekst gaat verder onder de foto)

De Haarlemse kunstenaar Elisabeth Johanna Koning veroverde tijdens haar huwelijksreis de berg Merbabu bij Oenarang op Java. Dit is slechts een kleine greep uit de bijzondere collectie werken die op geheel eigen wijze ‘panorama’ genoemd mogen worden.

De tentoonstelling ‘Panorama – vier eeuwen vergezichten’ in het Prentenkabinet van het Teylers Museum is te zien van 2 maart tot en met 18 augustus.