‘Elke jongere die zelfmoord pleegt is een zorgwekkend feit’

In vier jaar tijd is het aantal zelfmoorden onder jongeren onder de dertig jaar toegenomen in Amsterdam steeg het met 40 procent. Dat blijkt uit cijfers van Formatus, het registratienetwerk Forensische Geneeskunde van de GGD. Van de 120 zelfmoorden die in 2023 in Amsterdam plaatsvonden, waren er 26 mensen onder de dertig jaar. In 2019 hebben 18 mensen onder de dertig een einde aan hun leven gemaakt.

“Elke jongere die zelfmoord pleegt, is een zorgwekkende gebeurtenis”, zegt Lyna Polikar, leider van het zelfmoordpreventieproject van de GGD. Volgens haar is er niet één enkele oorzaak voor de stijging van het aantal zelfmoorden onder mensen onder de dertig jaar. “Maar psychologische problemen, aanhoudende druk om te slagen op school, financiële problemen en sociale netwerken zijn van invloed. Jongeren weerspiegelen het ideaalbeeld dat op sociale netwerken wordt getoond. Bovendien leren jongeren van alles op school, maar krijgen ze geen les over hoe om te gaan met de teleurstellingen van het leven. Voorlichting hierover is belangrijk om zelfmoord te voorkomen.”

In de cijfers van Formatus is geen rekening gehouden met het groeiende aantal inwoners van Amsterdam; Dit zijn absolute cijfers.

Dat het aantal zelfmoorden in Amsterdam onder jongeren onder de dertig toeneemt, ligt in lijn met de landelijke trend. In 2023 zullen in Nederland 300 mensen onder de dertig zelfmoord plegen, bijna 40 meer dan in 2019, zegt de Commissie Actueel Zelfmoordregister Nederland (Cans).

Cans werd opgericht tijdens de coronapandemie, omdat de gevolgen van drastische maatregelen (minder sociaal contact en weinig afleiding) de angst voor meer zelfmoorden deden toenemen. Uit cijfers van het CBS blijkt dat het totaal aantal zelfmoorden in Nederland al jaren stabiel is. Het aantal zelfmoorden onder mannen tussen de 20 en 30 jaar oud nam echter toe tijdens de maanden van opsluiting. Mogelijk hebben de gevolgen van de anti-coronamaatregelen hieraan bijgedragen, zegt Renske Gilissen, voorzitter van Cans en senior onderzoeker bij 113 Zelfmoordpreventie.

Complexe interactie van factoren

Om de determinanten van zelfmoord beter te begrijpen, voerden 113 een landelijk onderzoek uit onder familieleden van 110 mensen die zelfmoord pleegden, van wie 55 jonger dan dertig jaar. “Hieruit concluderen we dat de meest beslissende factoren bij zelfmoord zeer ernstige psychologische problemen en sociale relaties zijn. Zelfmoord is bijna altijd een complex samenspel van factoren en de oorzaken zijn onduidelijk”, zegt Gilissen. Ook eenzaamheid, pesten, eet- en angststoornissen en het gevoel niet goed genoeg te zijn kunnen een rol spelen. “Onderzoek toont aan dat zelf toegebrachte verwondingen, depressie en verdriet steeds vaker voorkomen onder jongeren.”

Gebrek aan gezondheidszorgcapaciteit is ook een factor in het stijgende aantal zelfmoorden. “Het helpt niet dat de wachttijden voor de behandeling van ernstige psychische problemen zo lang zijn”, zegt Polikar. “Wat we wel kunnen doen, is inzetten op preventie bij bepaalde risicogroepen, door mensen op te leiden die op het werk met risicogroepen in aanraking komen. “We moeten ook zorgcoördinatoren, leraren, mentoren en anderen die suïcidale jongeren zien op scholen en universiteiten blijven trainen.”

Zo beschouwt de GGD mensen uit de LHBTQ-gemeenschap als een risicogroep. “Ze ervaren meer agressie omdat ze ‘anders’ zijn in de ogen van anderen”, zegt Polikar. In 2012 schatte het Office of Social and Cultural Planning dat bijna de helft van de LGBTQ-gemeenschap ooit zelfmoordgedachten heeft gehad.

mannen van middelbare leeftijd

De meeste zelfmoorden vinden plaats in de leeftijdsgroep van 30 tot 59 jaar. Uit onderzoek van 113 en het Trimbos-instituut blijkt dat vier op de tien mensen die in Nederland zelfmoord plegen, mannen van middelbare leeftijd zijn. Onder deze groep vallen vooral mannen die psychische problemen hebben, een uitkering ontvangen of een laag inkomen hebben en alleen wonen.

Hoe kun je mensen helpen die aan zelfmoord denken? Gilissen: “Ga het gesprek aan. Stichting 113 Suicide Prevention Foundation biedt trainingen aan over hoe u kunt praten met iemand met zelfmoordgedachten. Hierdoor kun je signalen herkennen en eventueel iemand helpen die zelfmoordgedachten heeft. Daarnaast moeten we beter gebruik maken van bestaande instrumenten, zoals bedrijfsartsen of vertrouwenspersonen. Neem contact met hen op als u bij anderen tekenen van zelfmoord herkent.”