Paulus Potter vocht met zijn Stier

Jolijn Schilder: “Potter veranderde de stand en lengte van de poten, staart, kop en rug meerdere keren en voegde alleen specifieke kenmerken toe, zoals de testikels, die aanvankelijk veel groter waren, en later de halskwab. Bovendien was het bontpatroon van de jas anders dan het vorige ontwerp, wat eens te meer bevestigde dat Potter geen bestaande stier wilde afbeelden.”

verplaatst hek

Ook rondom de stier veranderde alles, vertelt Abbie Vandivere. “Ook voor de schilder waren de talrijke planten een uitdaging. Tegen de boom waren langs de linkerrand van de eerste compositie nog meer planten te zien waarvan de namen niet meer te achterhalen zijn. In eerdere versies van het schilderij strekte zich een hek uit onder de stierenkop tot aan de linkerrand. Na het uitvergroten van het schilderij is het hek verplaatst naar de aanbouw waar nu de boer achter staat.” Later maakte die boer carrière als Teun in de traditionele leeszaal.

Door de verandering in canvasgrootte moet Potter ook de achtergrond drastisch aanpassen. Schilder: “De eerste achtergrond bevond zich dichter bij de kijker en toonde een boerderij met eindeloos hooi. “Het diepere landschap met het kasteel en de kerk van Rijswijk dat nu te zien is, ontbrak nog.” Het kasteel is hoogstwaarschijnlijk het nog bestaande Huis Binckhorst.

Afbeelding van het schilderij dat laat zien waar het werd vergroot en aangepast door Paulus Potter. | Foto: Mauritshuis

Potter maakte het hem niet gemakkelijk. Hij sneed een rand aan de bovenkant van het originele schilderij en voegde vervolgens links, rechts en bovenaan stukjes canvas toe. Het nieuwe onderzoek bevestigt dat Potter de eerste compositie al gedeeltelijk in verf had gemaakt voordat hij de stroken op het canvas aanbracht en ze vervolgens schilderde. Aanvankelijk schilderde Potter de stier in een landschap, maar pas nadat hij het doek had vergroot, voegde hij de boer, een of beide bomen, de ram, het schaap en het lam toe. Het is niet duidelijk waarom de schilder dit allemaal deed. De volgorde van de talrijke veranderingen vergt verder onderzoek.

frans takje

Uit het onderzoek bleek ook dat er sprake was van een Franse ‘verstekeling’. De restaurateurs ontdekten een boomtak, geschilderd door “een andere hand”, zoals ze zeggen. “Het was een onbekende Franse hand”, zegt Vandivere. “Een Franse schilder gebruikte dit om de schade te maskeren die ontstond toen het doek in 1795 naar Parijs werd verplaatst.” De Fransen stalen vervolgens de collectie van de gouverneur in Den Haag en voegden de meesterwerken toe aan de collectie van het Louvre. In 1815, na de definitieve nederlaag van Napoleon, keerde La Bula met luide klokken terug naar Den Haag.

De restaurateurs besteedden drie maanden aan materiaaltechnisch onderzoek. Het schilderij is zorgvuldig bestudeerd met behulp van de nieuwste technieken, waarbij geen contact met het oppervlak van het schilderij nodig is. Het onderzoek is uitgevoerd in samenwerking met het Rijksmuseum Amsterdam. Hoewel het interpreteren van de resultaten maanden zal duren, zijn Vandivere en Schilder inmiddels begonnen met de restauratie zelf, die tot eind volgend jaar zal duren. Er zijn resultaten. Vandivere: “Wat een verschil! “Zonder de oude vernis komen eindelijk de kleuren, texturen en diepte van Potters schilderij naar voren.”

• ‘Vigilantes, de stier onder de microscoop’, Mauritshuis; Klik hier voor meer informatie.