Onafhankelijk onderzoek bevestigt cultuur van angst en grensoverschrijdend gedrag bij Amsterdam International Theatre (ITA)

Eén op de drie medewerkers van het Amsterdamse theatergezelschap ITA is de afgelopen jaren in aanraking gekomen met ongepast gedrag, zoals pesten, intimidatie, fysiek geweld, discriminatie en machtsmisbruik. Dit volgt op een onafhankelijk onderzoek naar ongepast gedrag binnen het bedrijf, uitgevoerd door het externe onderzoeksbureau Verinorm. De resultaten werden dinsdag gepubliceerd.

De meeste berichten zijn gemaakt over de periode waarin Ivo van Hove en Wouter van Ransbeek de ITA-leiding vormden. Van Hove begon in 2001 en kondigde in juni vorig jaar zijn vertrek aan. Er werden ook nog twaalf klachten over ongepast gedrag ingediend tijdens de ambtsperiode van Van Hoves opvolger, Eline Arbo, die in september 2023 aantrad, in ieder geval in de eerste maanden van 2024. De Raad van Toezicht van ITA verklaarde echter in een verklaring dat het “ het volste vertrouwen” in het huidige management.

De algemeen directeur van de ITA, Clayde Menso, omschrijft de resultaten van het onderzoek als “pijnlijk en tegenstrijdig voor alle betrokkenen, maar noodzakelijk om te luisteren.” (…) Een veilige en inclusieve organisatie is nooit af.”

Het merendeel van de ervaringen met grensoverschrijdend gedrag komt van de teams Artistiek en Theatertechnologie. Volgens onderzoeksbureau Verinorm ligt de oorzaak in sterke hiërarchische verhoudingen binnen het bedrijf, die zouden kunnen leiden tot de ontwikkeling van een ‘cultuur van angst en doofpotten’. Ook de hoge prestatiedruk speelde een rol.

Geestelijke en lichamelijke mishandeling

De kwestie kwam tot een hoogtepunt toen actrice Hélène Devos in september 2023 op Instagram meldde dat ze jarenlang last had gehad van ‘ernstig lichamelijk en geestelijk misbruik’. Het mensgerichte onderzoek dat Verinorm naar aanleiding daarvan startte bracht zoveel voorbeelden van ongewenst gedrag aan het licht, dat besloten werd een breed cultuuronderzoek uit te voeren, waarvan de resultaten inmiddels openbaar zijn gemaakt.

Relatief veel medewerkers waren bereid hun ervaringen te delen. Uit de respons op de vragenlijst blijkt dat het vooral oud-werknemers waren die aangaven ongewenst gedrag te hebben ervaren. “Ik heb ooit een opmerking gemaakt over de manier van werken van mijn baas. Hierop werd gereageerd met een directe bedreiging van mijn inkomen door middel van ontslag”, aldus een anonieme medewerker in het onderzoek. Een andere medewerker spreekt van fysiek geweld ‘onder het mom van improvisatie tijdens repetities’.

Het blijkt dat er bij ITA een bedrijfscultuur bestond en nog steeds is, waarbij van je wordt verwacht dat je 24/7 beschikbaar bent. “Je had geen privéleven”, zei een geïnterviewde. “Als je vrij vroeg, had je het gevoel dat je gestraft werd, omdat je het eigenlijk te druk had voor vrije dagen.”

Het cultuuronderzoek van Verinorm is publiekelijk en online te bekijken. Het persoonlijke onderzoek van Verinorm naar aanleiding van de berichten van Devos is dat niet. Dinsdag werd pas bekend dat er sprake was van verschillende vormen van ongepast gedrag: “het toebrengen van fysieke pijn, opzettelijk of onopzettelijk, tijdens het optreden, schreeuwen en het maken van kwetsende opmerkingen/grappen”, aldus ITA op de website.

Volgens Devos’ advocaat Colette Kock van KockVanGrondelle Advocaten heeft zij namens haar cliënt al “meerdere verzoeken” gestuurd naar de ITA om toegang tot het onderzoek. Kock: “We krijgen niet eens een persoonlijk antwoord, maar moeten genoegen nemen met een persbericht. Dat lijkt mij ongelooflijk. Hélène Devos heeft haar hoofd in de spotlight gezet met haar posts op Instagram. Zij stond aan de basis van dit onderzoek naar ongepast gedrag bij ITA. ITA schrijft dat zij de conclusies en aanbevelingen van het huidige omvangrijke culturele onderzoek volledig aanvaardt en passende actie zal ondernemen. Mijn cliënt is erg benieuwd wat de passende maatregelen zullen zijn. Mijn cliënt wil spelen. Dat is jouw leven. In overleg met ITA zal moeten worden bepaald wanneer en hoe dit kan worden geïmplementeerd.”

Delen





E-mail de redacteur