Stagnatie bij de aanleg van nieuwe warmtenetten: wie beslist en wie betaalt?

De aanleg van nieuwe warmtenetten (ook wel stadsverwarming genoemd) is belangrijk voor de energietransitie. Het plan is dat Nederland in 2050 van het gas af is.

Om dit te bereiken wil demissionair minister van Klimaat Jetten dat in 2050 2,6 miljoen woningen op een warmtenet zijn aangesloten. Momenteel maakt een half miljoen woningen gebruik van zo’n warmtenet en in 2030 zullen dat er al 1 miljoen zijn.

Wat is een verwarmingsnetwerk?

Een warmtenet is een ondergronds leidingsysteem gevuld met warm water. De warmte komt bijvoorbeeld uit restwarmte van de industrie, uit afvalverbranding of uit aardwarmte en verwarmt uw woning via radiatoren en kraan- en douchewater. Een warmtenet is met name geschikt voor hoogbouw, monumenten en dichtbevolkte stedelijke gebieden.

Dit soort woningen zijn doorgaans oud en duur om te isoleren en niet geschikt voor warmtepompverwarming. In die gevallen is stadsverwarming de beste en goedkoopste oplossing om dit soort wijken van het gas te krijgen.

Voorkom duplicatie van infrastructuur

In de Overgangswet Gemeentelijk Instrument Verwarming, opgesteld door demissionair minister van Binnenlandse Zaken Hugo de Jonge, hebben gemeenten de bevoegdheid om wijken aan te wijzen waar een warmtenet wordt aangelegd. Het idee is om met dubbel onderhoud het bestaan ​​van zowel een gasleidingnet als een warmtenet te voorkomen.

Of mensen kopen zelf een warmtepomp en willen dus geen aansluiting op het warmtenet. Als te weinig mensen ervoor kiezen om zich aan te sluiten op een warmtenet, zullen de kosten voor bewoners die daar gebruik van maken (of moeten) stijgen.

De bouw liep aanzienlijke vertraging op

Er is een andere wet opgesteld om de aanleg van warmtenetten te begeleiden. Het veroorzaakt alleen maar het tegenovergestelde. Dit is een wet van minister Jetten. De voorgestelde Wet Collectieve Warmte ligt nu voor advies bij de Raad van State.

Deze nieuwe Verwarmingswet stelt dat toekomstige verwarmingsbedrijven voor meer dan 50 procent in handen moeten zijn van (lokale) overheden. Jetten denkt dat dit bijdraagt ​​aan ‘duurzaamheid, betaalbaarheid en zekerheid van de warmtevoorziening’.

Bedrijven twijfelen

Hierdoor zullen bestaande en toekomstige warmtenetten voor een groot deel eigendom worden van de (lokale) overheid. Voor energiebedrijven is het onduidelijk of zij hun miljarden aan investeringen kunnen terugverdienen.

Van de huidige 500.000 woningen met stadsverwarming is 90 procent eigendom van bedrijven als Vattenfall, Eneco en Ennatuurlijk. Vooruitlopend op de wet van Jetten hebben zij alle nieuwe investeringen vanaf 2022 opgeschort.

Haags warmtenet gesloopt

En dat merken ze in de gemeente Den Haag, waar ze grote stappen hebben gezet met een grote aanbesteding voor een nieuw warmtenet in Hofstad. Vóór 2030 moesten er tussen de 45.000 en 60.000 nieuwe woningen aangesloten worden. Dat plan is inmiddels geschrapt vanwege de hoge investeringskosten, weinig subsidiemogelijkheden en nieuwe wetgeving.

Het nieuwe warmtenet was gepland in de Haagse wijken Loosduinen en Escamp en in de Schilderswijk. Volgens Arjen Kapteijns, wethouder Energietransitie in Den Haag, zijn collectieve warmtenetten de meest betaalbare optie voor wijken met veel hoogbouw en sociale woningbouw.

“Het is een deathzone als woningcorporaties nu druk bezig zijn met het upgraden en isoleren van huizen zonder ze direct op een warmtenet aan te sluiten”, zegt Kapteijns. “Als er nu weer een CV-ketel wordt geplaatst, is dat een stap achteruit in de energietransitie.”

De vertraging is geen verrassing

Volgens Energie-Nederland, de brancheorganisatie van energiebedrijven, zijn er al 350.000 aansluitingen vertraagd. “Dit uitstel verbaast de minister niet, want dat blijkt al uit een onderzoek dat hij in 2022 uitvoerde”, zegt Sonja van der Graaf, woordvoerder van Energie-Nederland.

Eneco stelt dat een openbaar warmtenet niet goedkoper wordt. “Gemeenten moeten hoge kosten maken voor de oprichting van dit soort publiek-private bedrijven. Deze kosten bestaan ​​nu niet en zullen straks worden doorberekend aan klanten, die dan duurder uit zijn”, waarschuwt het energiebedrijf.

Ook concurrent Vattenfall wijst erop dat de transitie naar warmte als energiebron in plaats van gas achterblijft. “Versnelling is hard nodig om de doelstellingen voor 2030 en 2050 te verwezenlijken.”

Wetswijziging

Demissionair minister van Klimaat en Energie Jetten wil de kosten van een warmtenet transparanter en betaalbaarder maken. “Er komen subsidieprogramma’s om deze warmtenetten kosteneffectief aan te leggen”, zegt Jetten, die erkent dat de bouw langzamer vordert dan gepland.

In zijn wetsvoorstel wil hij de verwarmingstarieven loskoppelen van de gasprijzen. Woningen die zijn aangesloten op een warmtenet hebben geen gas en kunnen niet zelf hun energieleverancier kiezen, maar hun stooktarief is nog steeds gebonden aan de gasprijs.

Verlaagd maximumtarief

Het stooktarief wordt jaarlijks per 1 januari vastgesteld op basis van de gemiddelde gasprijs van een jaarcontract. Dit is gedaan om de consument te beschermen: mensen met stadsverwarming betalen niet meer dan mensen die gas gebruiken.

Er is de afgelopen maanden veel discussie geweest over hoge hittecijfers. Die discussie heeft ook de Tweede Kamer bereikt. Om deze reden zal de Ministerraad met een voorstel komen om de wet van De Jonge enigszins aan te passen.

Als de Tweede Kamer dit voorstel aanvaardt, wordt de huidige berekeningswijze voor de vaste lasten en de variabele kosten gewijzigd. Het gevolg is dat woningen met stadsverwarming vanaf 2025 enkele tientallen euro’s per jaar minder gaan betalen.